Naukowcy: Wysoko przetworzona żywność może przyspieszyć starzenie biologiczne organizmu

Telomery – co to jest?

Chociaż telomery same nie zawierają informacji genetycznej, zachowują integralność chromosomów, chroniąc ich końce przed strzępieniem, podobnie jak końcówki sznurowadeł chronią sznurowadła. Telomery stają się z czasem krótsze i mniej skuteczne w miarę replikacji chromosomów. Naukowcy postrzegają je jako markery wieku biologicznego jednostki na poziomie komórkowym.

Nowe badania wskazują, że spożywanie ultra przetworzonej żywności wiąże się z przyspieszonym skracaniem telomerów i starzeniem się komórek. Naukowcy z University of Navarra w Pampelunie w Hiszpanii zaprezentowali swoje odkrycia na tegorocznym Europejskim i Międzynarodowym Kongresie Otyłości (ECOICO 2020) we wrześniu. Badania prowadziła Lucia Alonso-Pedrero, która jest doktorantką na tej uczelni.

Rozwój wysoko przetworzonej żywności

Spożycie wysoko przetworzonej żywności, czyli UPF, rośnie na całym świecie. UPF to wytwarzane produkty spożywcze zawierające elementy budulcowe naturalnie występującej żywności: izolaty białek, cukry, tłuszcze i oleje.

Jednak chociaż ich składniki są często pozyskiwane ze źródeł naturalnych, UPF ostatecznie nie zawierają całych pokarmów lub zawierają ich bardzo mało.

Firmy produkujące UPF często dodają środki aromatyzujące i emulgatory dla smaku, a także barwniki i inne dodatki kosmetyczne, aby uzyskać pożądany wygląd. UPF jest uboga pod względem odżywczym i często niezrównoważone.

UPF jest wysoce opłacalna dla producentów ze względu na niedrogie składniki, opłacalne procesy produkcyjne i długi okres przechowywania w sklepach. To, co czyni tę żywność tak atrakcyjną dla konsumentów, to wygoda i względna niezniszczalność.

Poprzednie badania nie wykazały jednoznacznie związku między UPF w ogóle a długością telomerów (TL). Jednak naukowcy zauważyli powiązania między TL a alkoholem, napojami słodzonymi cukrem, przetworzonym mięsem i żywnością bogatą w tłuszcze nasycone i cukier.

Inne badania wskazują na związek UPF z kilkoma poważnymi stanami, takimi jak otyłość, nadciśnienie, depresja, zespół metaboliczny, niektóre typy raka i cukrzyca typu 2. Jednak te choroby są również zwykle związane z wiekiem, a zatem trudno je definitywnie skojarzyć ze spożyciem UPF.

UPF i długość telomerów

System NOVA klasyfikuje żywność według stopnia przetworzenia, z jakim wiąże się ich produkcja, w przeciwieństwie do ich wartości odżywczej. Celem Alonso-Pedrero i współpracowników było zbadanie wpływu spożycia UPF u osób starszych przy użyciu NOVA jako sposobu kategoryzowania spożywanej przez nich żywności.

Naukowcy rozpoczęli analizę od danych z projektu SUN, który Uniwersytet Nawarry prowadzi wraz z innymi hiszpańskimi uniwersytetami. Trwające badanie rozpoczęło rekrutację w 2000 roku i obejmuje wolontariuszy w wieku powyżej 20 lat. Uczestnicy są zobowiązani do wypełniania i odsyłania ankiet co 2 lata.

W 2008 roku wszyscy uczestnicy projektu SUN w wieku powyżej 55 lat wzięli udział w badaniu genetycznym, które stanowi podstawę nowych badań. Łącznie 886 osób - 645 mężczyzn i 241 kobiet - dostarczyło próbki śliny do analizy DNA i samodzielnie zgłosiło swoje codzienne spożycie pokarmu. Ich średni wiek wynosił 67,7 lat.

Zespół podzielił uczestników na cztery grupy o równej wielkości, w zależności od liczby porcji UPF, które spożywali dziennie:

• niska: poniżej 2 porcji
• średnio-niska: 2–2,5 porcji
• średnio-wysoka: 2,5–3 porcje
• wysoka: więcej niż 3 porcje.

Jeśli chodzi o telomery, Alonso-Pedrero i jej koledzy wykryli wyraźną zależność między TL a zużyciem UPF.

Prawdopodobieństwo skrócenia telomerów wzrosło dramatycznie wraz z liczbą porcji UPF, zaczynając od grupy średnio-niskiej. Ta grupa była o 29% bardziej skłonna do wykazywania zmniejszonego TL, podczas gdy grupa średnio-wysoka była o 40% bardziej narażona na to. Osoby z grupy wysokiej o 82% częściej miały skrócone telomery.

Autorzy badania piszą:

„W tym przekrojowym badaniu osób starszych w Hiszpanii wykazaliśmy silny związek między spożyciem UPF a TL. Aby potwierdzić te obserwacje, potrzebne są dalsze badania w większych badaniach podłużnych z wyjściowymi i powtarzanymi pomiarami TL”.

Naukowcy poczynili również szereg ogólnych obserwacji dotyczących osób, które spożywały więcej niż 3 porcje UPF dziennie. Osoby w tej grupie:

• częściej chorowały na cukrzycę, chorobę sercowo-naczyniową w wywiadzie rodzinnym i nieprawidłowe tłuszcze we krwi pod skórą
• były uczestnikami najbardziej skłonnymi do podjadania między posiłkami
• spożywały mniej białka, węglowodanów, błonnika, owoców, warzyw, oliwy z oliwek i innych mikroelementów.

Osoby, które jadły więcej UPF, rzadziej przestrzegały zdrowej diety śródziemnomorskiej. W zamian spożywały więcej tłuszczów, tłuszczów nasyconych, tłuszczów wielonienasyconych, sodu, napojów słodzonych cukrem, cholesterolu, fast foodów i przetworzonych mięs.

Autorzy badania odkryli również, że osoby, które spożywały większe ilości UPF, były bardziej narażone na depresję – zwłaszcza gdy były mniej aktywne fizycznie. Wreszcie, odkrycia powiązały spożycie UPF z nadmierną masą ciała, nadciśnieniem i śmiertelnością z jakiejkolwiek przyczyny.