Aminokwasy endogenne i egzogenne – co to jest? Źródła i rola w diecie

Białko, węglowodany, tłuszcze oraz witaminy i minerały to podstawa zdrowej diety. Aby nasz organizm mógł prawidłowo funkcjonować, niezbędne jest dostarczanie mu związków odpowiadających za przebieg podstawowych procesów biologicznych. Zaliczamy do nich składniki budulcowe, czyli aminokwasy, z których powstają białka. Grupy aminowe wpływają m.in. na funkcjonowanie naszego układu mięśniowego, układu nerwowego i hormonalnego, stanowiąc składnik niezbędny do syntezy białek oraz wytwarzania hormonów i neuroprzekaźników mózgowych.

Aminokwasy – co to jest?

O aminokwasach uczymy się już w szkole podstawowej, jednak rzadko wykorzystujemy zdobytą wiedzę w praktyce, czyli podczas komponowania codziennego jadłospisu. Grupy aminowe to niezwykle ważne dla naszego organizmu związki, bez których nie jest on w stanie prawidłowo funkcjonować. Niedobór aminokwasów oraz syntetyzowanych z nich białek powoduje poważne szkody w organizmie, sprzyjając rozwojowi wielu chorób. Aminokwasy dzielimy na aminokwasy egzogenne, aminokwasy względnie egzogenne i aminokwasy endogenne. Cechują się one różnymi właściwościami, które uzależnione są od ich budowy.

Aminokwasy białkowe to grupa 20 różnych związków, które biorą udział w rozmaitych reakcjach biochemicznych w organizmie, warunkując prawidłowe funkcjonowanie różnych układów. Część z nich wytwarzana jest z innych dostarczanych wraz z dietą lub występujących w organizmie związków. Do tej grupy aminokwasów białkowych zaliczamy aminokwasy endogenne, które prawidłowo funkcjonujący organizm jest w stanie wytworzyć (syntetyzować) w optymalnej ilości. Na szczególną uwagę każdego z nas zasługują aminokwasy egzogenne i względnie egzogenne, które powinniśmy dostarczać do organizmu wraz ze spożywanymi pokarmami. Aminokwasy egzogenne nie mogą być wytwarzane przez organizm i nie są w nim magazynowane, co sprawia, że powinny one stanowić podstawowy składnik zdrowej diety.

Podział aminokwasów. Aminokwasy egzogenne a endogenne

Aminokwasy białkowe to grupa 20 standardowych związków. Ich podział uwzględnia 8 aminokwasów egzogennych, 3 aminokwasy względnie egzogenne i 12 aminokwasów endogennych, z których 8 jest wytwarzanych w ludzkim organizmie. 3 aminokwasy względnie egzogenne syntetyzowane są z innych aminokwasów, dlatego nie są zaliczane do standardowej grupy 20 grup aminowych.

Do grupy aminokwasów endogennych zaliczamy glicynę, asparaginę, serynę, glutaminę, cysteinę, alaninę, kwas asparaginowy i kwas glutaminowy. Do aminokwasów egzogennych zaliczamy tryptofan, walinę, metioninę, lizynę, fenyloalaninę, izoleucynę, leucynę, treoninę. Aminokwasy względnie egzogenne to histydyna, tyrozyna i arginina – są one wytwarzane przez organizm, jednak nie zawsze w odpowiedniej ilości.

Źródła aminokwasów egzogennych

Aminokwasy egzogenne powinniśmy dostarczać do organizmu wraz z pożywieniem. Jak już zostało wspomniane, nie są one magazynowane, dlatego muszą stanowić składnik naszego codziennego jadłospisu. Stosując zdrową, bogatą w źródła pełnowartościowego białka oraz ubogą w produkty nadmiernie przetworzone dietę, nie musimy obawiać się wystąpienia poważnych niedoborów aminokwasów białkowych. Do najlepszych źródeł aminokwasów egzogennych zaliczamy produkty pochodzenia zwierzęcego, jednak występują one także w produktach roślinnych. Aminokwasy egzogenne możemy dostarczyć do organizmu, spożywając m.in.:

• chude mięso,
• jajka,
• mleko,
• żółty ser,
• twaróg,
• jogurt naturalny,
• ryby,
• owoce morza,
• nasiona roślin strączkowych,
• orzechy,
• kasze gruboziarniste,
• kuskus,
• płatki owsiane,
• ryż.

Podsumowując, aminokwasy białkowe to bardzo ważne dla naszego organizmu związki, które są niezbędne w celu syntezy białek. Białka stanowią podstawowy budulec organizmu ludzkiego, więc niedobory aminokwasów w diecie, na każdym etapie życia, są wyjątkowo szkodliwe i mogą prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń.