Istnieją cztery okresy zmian hormonalnych zachodzących w życiu kobiety. Są to:
- premenopauza
- okres okołomenopauzalny
- klimakterium
- okres po menopauzie.
1. Premenopauza. Jest to termin życia reprodukcyjnego kobiety, gdy jest ona płodna. Zaczyna się w okresie dojrzewania, zaczynając od pierwszego okresu menstruacyjnego, a kończąc na ostatnim. Ta faza trwa około 30-40 lat.
2. Okres okołomenopauzalny, czyli perimenopauza. Dosłownie oznacza „wokół menopauzy”. W tym czasie poziomy estrogenu stają się zmienne, a poziomy progesteronu spadają. Kobieta może rozpocząć perimenopauzę w dowolnym momencie między 30. a 50. rokiem życia, ale ta transformacja zwykle występuje w wieku 40 lat i trwa 4-11 lat. Objawy okołomenopauzalne to:
- uderzenia gorąca i nietolerancja ciepła
- zaburzenia snu
- zmiany cyklu miesiączkowego
- bóle głowy
- zmiany nastroju, takie jak drażliwość
- depresja
- niepokój
- przybranie na wadze.
3. Menopauza. Oficjalnie występuje, gdy kobieta nie ma miesiączki od 12 miesięcy. Średni wiek dla menopauzy wynosi 51 lat. Wiele kobiet doświadcza najgorszych objawów w okresie okołomenopauzalnym, ale inne stwierdzają, że ich objawy nasilają się w pierwszym roku lub dwóch po menopauzie.
4. Postmenopauza. Rozpoczyna się natychmiast po upływie 12 miesięcy bez miesiączki. Terminy menopauza i postmenopauza są często używane zamiennie, choć jest to błąd. Istnieją pewne zmiany hormonalne i fizyczne, które mogą nadal występować po menopauzie.
Czytaj też:
Koniec z tyciem po menopauzie? Naukowcy na tropie nowych metod terapeutycznych
Jak zmiany hormonów wpływają na metabolizm?
W okresie okołomenopauzalnym poziomy progesteronu zmniejszają się powoli i równomiernie, podczas gdy poziomy estrogenu zmieniają się znacznie z dnia na dzień, a nawet w ciągu tego samego dnia. W początkowej fazie okołomenopauzy jajniki często wytwarzają bardzo duże ilości estrogenu. Jest to spowodowane zaburzeniami sygnałów sprzężenia zwrotnego między jajnikami, podwzgórzem i przysadką mózgową.
Później w okresie okołomenopauzalnym, kiedy cykle miesiączkowe stają się bardziej nieregularne, jajniki wytwarzają bardzo mało estrogenu. Wytwarzają go jeszcze mniej w okresie menopauzy. Niektóre badania sugerują, że wysoki poziom estrogenu może promować przyrost tłuszczu. Wynika to z faktu, że wysoki poziom estrogenu jest związany ze zwiększeniem masy ciała i wyższym poziomem tkanki tłuszczowej w wieku rozrodczym.
Od okresu dojrzewania do okołomenopauzalnego kobiety mają tendencję do magazynowania tłuszczu w biodrach i udach jako tłuszcz podskórny. Chociaż utrata masy ciała może być trudna, ten rodzaj tłuszczu nie zwiększa ryzyka chorób. Jednak w okresie menopauzy niski poziom estrogenu sprzyja magazynowaniu tłuszczu w okolicy brzucha jako tłuszczu trzewnego, co jest związane z opornością na insulinę, cukrzycą typu 2, chorobami serca i innymi problemami zdrowotnymi.
Czytaj też:
Przytyłaś w młodości? Masz mniejsze ryzyko raka piersi przed menopauzą
Zmiany masy ciała w okresie okołomenopauzalnym
Szacuje się, że kobiety zyskują około 1–2 kg podczas okresu okołomenopauzalnego. Jednak niektóre mocno przybierają na wadze. Przyrost masy ciała może również wystąpić w ramach starzenia się, niezależnie od zmian hormonalnych.
Badacze przyjrzeli się zmianom masy i hormonów u kobiet w wieku 42–50 lat w okresie 3 lat. Nie było różnicy w średnim przybieraniu na wadze między tymi, które nadal miały normalne cykle, a tymi, które weszły w menopauzę. Jedno z dużych badań obserwacyjnych przyjrzało się kobietom w średnim wieku w całym okresie okołomenopauzalnym. Podczas badania kobiety zyskały tłuszcz na brzuchu i utraciły masę mięśniową.
Innym czynnikiem przyczyniającym się do przyrostu masy ciała w okresie okołomenopauzalnym może być zwiększony apetyt i spożycie kalorii, które występuje w odpowiedzi na zmiany hormonalne. W jednym badaniu stwierdzono, że poziom „hormonu głodu”, greliny, jest znacznie wyższy wśród kobiet w wieku okołomenopauzalnym, w porównaniu do kobiet przed menopauzą i po menopauzie.
Niski poziom estrogenu w późnych stadiach menopauzy może również zaburzać funkcję leptyny i neuropeptydu Y, hormonów kontrolujących sytość i apetyt. Dlatego kobiety w późnym okresie okołomenopauzalnym, które mają niski poziom estrogenu, mogą być „zmuszone” do spożywania większej ilości kalorii.
Wpływ progesteronu na masę ciała w okresie menopauzy nie był tak dokładnie badany. Jednak niektórzy badacze uważają, że połączenie niskiego poziomu estrogenu i progesteronu może dodatkowo zwiększyć ryzyko otyłości.
Zmiany masy ciała w trakcie menopauzy i po niej
Zmiany hormonalne i przyrost masy ciała mogą nadal występować, gdy kobiety wychodzą z okresu okołomenopauzalnego i wchodzą w okres menopauzy. Jednym z predyktorów przyrostu masy ciała może być wiek, w którym występuje menopauza.
Badanie ponad 1900 kobiet wykazało, że te, które weszły w menopauzę wcześniej niż średnio w wieku 51 lat, miały mniej tkanki tłuszczowej. Ponadto istnieje kilka innych czynników, które mogą przyczyniać się do przyrostu masy ciała po menopauzie.
Kobiety po menopauzie są ogólnie mniej aktywne niż w młodości, co zmniejsza wydatek energetyczny i prowadzi do utraty masy mięśniowej. Często mają również wyższy poziom insuliny na czczo i insulinooporność, co powoduje zwiększenie masy ciała i zwiększa ryzyko chorób serca.
Jak zapobiec przybieraniu na wadze w okresie menopauzy?
Oto kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby zapobiec przybieraniu na wadze w okresie menopauzy:
- Zmniejsz ilość węglowodanów. Ogranicz węglowodany, aby zmniejszyć wzrost tkanki tłuszczowej brzucha, co powoduje problemy metaboliczne.
- Dodaj do diety błonnik. Jedz dietę bogatą w ten składnik, która obejmuje siemię lniane, które może poprawić wrażliwość na insulinę.
- Ćwicz. Angażuj się w trening siłowy, aby poprawić skład ciała, zwiększyć siłę oraz budować i utrzymywać beztłuszczową masę mięśniową.
- Odpoczywaj i relaksuj się. Postaraj się zrelaksować przed snem i spać wystarczająco długo, aby dobrze kontrolować hormony i apetyt.
Czytaj też:
Siedzenie zwiększa ryzyko chorób serca? Są na to dowody