Potrawy wigilijne to na pewno barszcz, pierogi, karp, ale co jeszcze? Nie każdy potrafi dziś wymienić wszystkich dwunastu dań, które obowiązkowo musiały pojawić się na stołach w dzień przed Bożym Narodzeniem. Jeśli zależy ci jednak na podtrzymaniu tradycji, poniżej przedstawiamy całą tę świąteczną dwunastkę. Jednak najpierw trochę historii.
Potrawy wigilijne: nie każde danie mogło trafić na polski stół
Jak zauważa Monika Utnik-Strugała w swojej książce „Idą święta. O Bożym Narodzeniu, Mikołaju i tradycjach świątecznych na świecie”, dania wigilijne musiały spełnić szereg warunków, by trafić na świąteczny stół. Mogły być wyłącznie bezmięsne i składać się z plonów zebranych z pól (dlatego w przepisach świątecznych znajdziemy potrawy mączne, mak, kasze), a także z sadów (orzechy, miód, suszone owoce) oraz stawów (ryby).
Co więcej, każdy ze składników dysponował ponoć magicznymi właściwościami. Orzechy miały dawać siłę fizyczną i mądrość, grzyby zaś były uważane ze rośliny magiczne, bo pochodzące z tajemniczych i ciemnych borów, miały więc zapewnić panowanie nad nadprzyrodzonymi siłami. Z kolei mak stanowił symbol dobrobytu i bogactwa.
Zacznijmy odliczanie 12 wigilijnych potraw!
1. Potrawy wigilijne: barszcz z uszkami
To jedno z najbardziej znanych dań wigilijnych. Barszcz z uszkami jedzono w czasie świąt już w XVI wieku, a gospodynie rozpoczynały kiszenie buraków na długo przed Bożym Narodzeniem. Potrawę przygotowywano na warzywach, a nie na mięsie. Uszka dodawane do barszczu to niewielkie pierogi w kształcie zwierzęcych uszu, wypełnione farszem. Wigilijny farsz musiał być postny, przygotowany z grzybów, a także cebuli, ryb lub nawet jajek na twardo.
2. Potrawy wigilijne: kisiel z żurawiny
A raczej kisiel z owsa, barwiony żurawiną, czyli owocem polskich lasów. Choć dzisiaj kisiel nie należy do najczęściej podawanych dań wigilijnych, na przełomie XIX i XX wieku można go było znaleźć niemal w każdej książce kucharskiej opisującej świąteczne potrawy. Kisiel można było spożywać na zimno lub na ciepło, ma on cierpki, intensywny smak i wyrazistą barwę.
Czytaj też:
Pieczenie pierniczków świątecznych to atrakcja dla całej rodziny. Prosty przepis na pierniczki
3. Potrawy wigilijne: sałatka z buraków
Jakby mało było ich barszczu, buraki wykorzystywano również w sałatce. Sałatka raczej dodatek, a nie główne danie, jednak nie każdy mógł sobie pozwolić na przygotowywanie czegoś bardziej wykwintnego, tymczasem buraki można było znaleźć na polach przy wielu gospodarstwach.
4. Potrawy wigilijne: rolmopsy
Rolmops to kolejna ze świątecznych potraw. Jej nazwa pochodzi od niemieckiego słowa rolle, czyli rolka i jak rolka rolmops właśnie wygląda. Przygotowuje się go z marynowanego i zwijanego filetu śledzia. Tradycyjnie rolmopsy podawano z ogórkiem kiszonym i cebulką, jako zakąskę.
5. Potrawy wigilijne: karp pieczony
Karp pieczony jest tym daniem wigilijnym, które ma równie wielu zwolenników, co przeciwników. Co ciekawe, karp nie jest tradycyjną potrawą wigilijną, zakrólował na polskich stołach dopiero po II wojnie światowej. Wcześniej również bywał podawany w wigilię, jednak tylko jako jedna z możliwości.
6. Potrawy wigilijne: kompost z suszu
Według wierzeń, śliwki i jabłka przeganiały złe moce i zapewniały długowieczność, dlatego to właśnie kompot z suszu spożywano w święta jako napój do popicia tych wszystkich potraw. Przygotowywanie tego dania wigilijnego zaczynano jeszcze przed świętami, susząc owoce, które znajdą się później w kompocie.
7. Potrawy wigilijne: kluski z makiem
Do przygotowania klusek z makiem wykorzystuje się łazanki – rodzaj makaronu w kształcie kwadracików lub rombów. Jak wspomniano, mak stanowił symbol dobrobytu, dlatego nie mogło go zabraknąć na świątecznym stole, czasem oprócz maku do klusek dodawano również miód.
8. Potrawy wigilijne: ryba po grecku
W tradycji chrześcijańskiej ryba stanowi symbol życia i Chrystusa, dlatego wśród wigilijnych potraw ryb jest ich tak wiele. Ryba po grecku jest potrawą smażoną, przygotowywaną z warzywami, podawaną na zimno. Wbrew nazwie, wcale nie przywędrowała do Polski z Grecji, a określenie „po grecku” wzięło się być może stąd, że ważny element kuchni śródziemnomorskiej stanowią duszone warzywa.
Czytaj też:
Idealny strogonow – oto, jak go przygotować. Sekretem jest ten jeden składnik
9. Potrawy wigilijne: ryba w galarecie
Ryba w galarecie, podobnie jak pieczony karp, zrobiła furorę w Polsce dopiero po II wojnie światowej, nie wszystkie z potraw wigilijnych są więc tak bardzo tradycyjne. Najczęściej do przygotowania ryby w galarecie wykorzystuje się karpia lub dorsza.
10. Potrawy wigilijne: pierogi z grzybami
Pierogi słyną jako jedno z głównych dań polskiej kuchni, a wśród świątecznych potraw nie może ich zabraknąć, bo w końcu wykorzystują owoce lasu (grzyby) i te z polskich pól (wytwarzaną ze zbóż mąkę). Podobno pierogi były znane w polskiej kuchni już w XIII wieku.
11. Potrawy wigilijne: kapusta z grzybami
Naszym przodkom kapusta bardzo smakowała, a że była łatwo dostępna, przygotowywali ją na różne sposoby. W wersji z grzybami stanowi raczej przekąskę niż główne danie. To jedna z tych potraw świątecznych, którą przygotowuje się w wigilię już od wieków.
12. Potrawy wigilijne: chleb
Podczas Ostatniej Wieczerzy Chrystus dzielił się chlebem ze swoimi uczniami, nie mogło więc zabraknąć tego wypieku wśród dań wigilijnych. Choć współcześnie, zamiast chlebem, dzielimy się opłatkiem, który, choć wykonywany wyłącznie z mąki i wody, stał się symbolem dobrobytu, szczęścia.
Czy potrawy świąteczne są tuczące?
To zależy, o których potrawach mowa. Do najbardziej kalorycznych potraw świątecznych należą pierogi z grzybami, jeśli odgrzewa się je na tłuszczu (około 150 kcal w 200 g), a także łazanki z kapustą i grzybami – w 200 g znajduje się 258 kcal oraz... kompot z suszu, zawierający około 200 kcal w 150 ml.
Najmniej kalorii zawiera z kolei barszcz czerwony – w 220 ml barszczu znajduje się tylko 30 kcal, jednak nie można przedobrzyć z uszkami – każde z nich ma 70 kcal. Niskokaloryczny jest również karp w galarecie – w 100 g znajduje się 136 kcal oraz karp pieczony – w 100 g znajduje się 147 kcal.
Sprawdź, jak dobrze znasz świąteczne potrawy i weź udział w quizie o daniach wigilijnych!
QUIZ:
Czy znasz wszystkie potrawy wigilijne? Jest ich aż 12! QuizCzytaj też:
Bigos idealny najlepiej zrobić z młodej kapusty. Przepis na bigos wigilijny