Kolonoskopia (endoskopowe badanie okrężnicy) pozwala ocenić stan błony śluzowej jelita grubego i wykryć ewentualne zmiany patologiczne (np. polipy, stany zapalne i zmiany nowotworowe), a także pobrać wycinek chorobowo zmienionej tkanki do badania histopatologicznego. Jednak do kolonoskopii trzeba odpowiednio się przygotować, stosując zaleconą przez lekarza dietę. Niezbędne jest także przyjmowanie preparatu o działaniu przeczyszczającym. Odpowiednie przygotowanie do kolonoskopii pomaga oczyścić jelita i ułatwia postawienie prawidłowej diagnozy – oczyszczenie okrężnicy z mas kałowych pozwala m.in. sprawdzić kolor śluzówki jelita, który zmienia się na skutek procesów chorobowych. Lekkostrawna dieta przed kolonoskopią jest kluczowym elementem przygotowania do badania endoskopowego okrężnicy.
Przed badaniem endoskopowym okrężnicy stosowana jest dieta ubogoresztkowa, której stosowanie należy rozpocząć na 3 dni przed kolonoskopią, postępując ściśle wedle zaleceń lekarza. Lekarz kierujący pacjenta na kolonoskopię powinien poinformować, w jaki sposób przygotować się do badania.
Na czym polega badanie kolonoskopii?
Jak już zostało wspomniane, kolonoskopia to badanie okrężnicy, które wykonywane jest za pomocą endoskopu. Kolonoskop wprowadzany jest przez odbyt w celu zbadania okrężnicy zstępującej, poprzecznej i wstępującej. Choć badanie endoskopowe okrężnicy nie należy do najprzyjemniejszych, to może uratować życie. Rak jelita grubego, którego profilaktyka uwzględnia wykonywanie kolonoskopii, to jeden z najgroźniejszych nowotworów, który przez długi czas rozwija się bezobjawowo.
Zanim zostanie wykonane badanie kolonoskopii, niezbędne jest oczyszczenie okrężnicy. Przed kolonoskopią nie można obciążać przewodu pokarmowego, dlatego przed badaniem zaleca się stosowanie ubogoresztkowej diety lekkostrawnej (dieta z niską zawartością błonnika pokarmowego). Dzięki kolonoskopii można sprawdzić stan jelita grubego, wykryć patologiczne zmiany i pobrać wycinki do badania histopatologicznego.
W niektórych przypadkach kolonoskopia wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym. Jeżeli nie ma wskazań do zastosowania znieczulenia ogólnego, to pacjent otrzymuje leki uspokajające i miejscowo znieczulające.
Dieta przed kolonoskopią – co można jeść, a czego nie?
Na kilka dni przed kolonoskopią (najlepiej na 7 dni przed badaniem) należy przejść na dietę lekkostrawną oraz całkowicie zrezygnować ze spożywania alkoholu, a na 3 dni przed badaniem należy rozpocząć stosowanie diety ubogoresztkowej.
Na diecie lekkostrawnej dozwolone jest spożywanie m.in. gotowanego chudego mięsa (w wodzie i na parze), chudych ryb, gotowanych jaj, chudego nabiału (np. chude mleko, chudy twaróg), ryżu, makaronu, klarownych i miksowanych zup, białego pieczywa, a także soków owocowych i owocowo-warzywnych. Lekkie posiłki nie uwzględniają restrykcji kalorycznych – można przyjmować liczbę kalorii niezbędną do prawidłowego funkcjonowania organizmu, z uwzględnieniem wieku, płci i poziomu aktywności fizycznej.
Produkty, których nie powinny spożywać osoby na diecie lekkostrawnej i które przygotowują się do kolonoskopii, to m.in.: tłuste mięsa, pokarmy wzdymające (np. rośliny strączkowe), potrawy smażone, potrawy zasmażane, potrawy grillowane, pokarmy wędzone i konserwowane. Ze spożywania tych pokarmów należy zrezygnować najpóźniej na 7 dni przed kolonoskopią.
Na 7 dni przed badaniem trzeba odstawić preparaty zawierające żelazo. Lekarzowi kierującemu na badanie trzeba przekazać informacje na temat wszystkich zażywanych leków na receptę i bez recepty oraz suplementów diety, bo może być konieczne zmodyfikowanie lub czasowe zaprzestanie leczenia.
Na 3-4 dni przed kolonoskopią należy wprowadzić dietę ubogoresztkową. Trzeba wyeliminować z jadłospisu produkty bogate w błonnik pokarmowy, czyli m.in. ciemne pieczywo, owoce, które zawierają pestki (np. maliny, truskawki, kiwi, arbuz), surowe warzywa, nasiona (np. nasiona siemienia lnianego, maku czy sezamu) i pestki (np. pestki dyni i słonecznika).
Na 2 dni przed kolonoskopią trzeba przejść na dietę półpłynną. Należy zrezygnować ze spożywania m.in. wędlin, pieczywa pełnoziarnistego, ciemnego ryżu i makaronów pełnoziarnistych, tłustych mięs i wyrobów garmażeryjnych. Nie jest również zalecane spożywanie surowych warzyw i owoców, przecierów owocowych i owocowo-warzywnych oraz napojów gazowanych. Można jeść kleiki, kisiele, gotowane chude mięso, gotowane chude ryby, białe pieczywo, jajka na miękko, zupy klarowne (np. przecedzony bulion warzywny), chude mleko i przetwory mleczne. Należy zwiększyć ilość wypijanych płynów do 2 litrów.
Na 1 dzień przed kolonoskopią należy stosować dietę płynną. W dzień poprzedzający kolonoskopię można zjeść ubogie w błonnik śniadanie oraz czysty bulion na obiad.
Wieczorem w dniu poprzedzającym kolonoskopię trzeba przyjąć dawkę preparatu przeczyszczającego, który przepisał lekarz. Restrykcje żywieniowe są bardzo ważnym elementem przygotowania do badania okrężnicy, dlatego nie należy ich lekceważyć. Każdy pacjent, u którego ma zostać wykonana kolonoskopia, powinien postępować zgodnie z otrzymaną od lekarza ulotką informacyjną, w której znajduje się przykładowy jadłospis.
W dniu badania należy rano przyjąć środek przeczyszczający. Na 4 godziny przed badaniem pacjent musi zaprzestać przyjmowania płynów. Przestrzeganie restrykcji żywieniowych nie jest konieczne po wykonaniu badania.
Po kolonoskopii pacjent może wrócić do normalnego odżywiania stopniowo i ostrożnie. Należy pamiętać, że dieta przed kolonoskopią jest istotnym elementem przygotowania do badania. Należy bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza kierującego na kolonoskopię! Brak odpowiedniego postępowania dietetycznego przed kolonoskopią może zafałszować wynik badania.
Wskazania do wykonania kolonoskopii
Wskazania diagnostyczne do wykonania kolonoskopii to m.in.:
- profilaktyka raka jelita grubego,
- zmiana rytmu wypróżnień (uporczywe zaparcia lub biegunki),
- krwawienie z przewodu pokarmowego (krew utajona w kale, krew na powierzchni stolca),
- podejrzenie raka jelita grubego w związku z występowaniem u pacjenta objawów chorobowych (np. zmiana rytmu wypróżnień, bóle brzucha, utrata masy ciała).
Kolonoskopia może także zostać wykonana ze wskazań terapeutycznych, do których zaliczamy m.in. usuwanie polipów i usuwanie zwężeń w obrębie jelita grubego. Podczas kolonoskopii można także zatamować krwawienie z przewodu pokarmowego.
Czytaj też:
Co jeść, a czego unikać przy bólu żołądka? Najczęstsze przyczyny dolegliwościCzytaj też:
Zamarła, gdy usłyszała, że ma w brzuchu nowotwór. Dziś pani Anita żyje bez żołądka
Źródła:
- E. Antos, J. Maliszewska, M. Wojciechowska, Kolonoskopia – problemy pacjentów przygotowujących się do badania, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 59 (2) s. 150–156, 2019
- K. Dołoto, Kolonoskopia w profilaktyce raka jelita grubego – działania pielęgniarskie w przygotowaniu do badania, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu, 1 (50), s. 102–106, 2017
- Nam SJ, Kim YJ, Keum B, Lee JM, Kim SH, Choi HS, Kim ES, Seo YS, Jeen YT, Lee HS, Chun HJ, Um SH, Kim CD, Impact of diet restriction on bowel preparation for colonoscopy, Medicine, 97 (41): e12645, 2018
- Anna M Leszczynski, Kristin L MacArthur, Kerrie P Nelson, Samuel A Schueler, Paula A Quatromoni, Brian C JacobsonThe association among diet, dietary fiber, and bowel preparation at colonoscopy, Gastrointest Endosc, 88(4), s. 685-694, 2018