Dieta lekkostrawna najczęściej stosowana jest w chorobach przewodu pokarmowego, a także w celu zapobiegania schorzeniom u osób, które z różnych względów, są szczególnie narażone na ich rozwój. Ten rodzaj diety pozwala wprowadzić organizm w „tryb oszczędnościowy”, który odciąża narządy układu pokarmowego.
Zgodnie z definicją – dieta lekkostrawna, nazywana również dietą łatwostrawną, jest zmodyfikowaną formą żywienia podstawowego. W diecie lekkostrawnej istotne znaczenie ma nie tylko dobór składników codziennego jadłospisu, ale także dobór odpowiednich technik kulinarnych podczas przygotowywania posiłków.
Zadaniem diety lekkostrawnej jest ochrona i odciążenie poszczególnych narządów układu pokarmowego, zmniejszenie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego oraz poprawa jakości życia osoby chorej. Co ważne – dieta lekkostrawna nie jest dietą stosowaną w celu redukcji zbędnych kilogramów. Choć zostały określone podstawowe zasady diety lekkostrawnej, to dieta ta powinna zostać dopasowana do indywidualnych potrzeb osoby chorej.
Kiedy warto stosować dietę lekkostrawną?
Dieta lekkostrawna zalecana jest m.in. w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, chorobie Leśniowskiego-Crohna, stanach, zapalnych błony śluzowej żołądka, chorobach jelit, chorobach trzustki, woreczka żółciowego i wątroby oraz po zabiegach chirurgicznych w obrębie przewodu pokarmowego i innych operacjach.
Dieta lekkostrawna może być również zalecona m.in. w chorobach infekcyjnych przebiegających z wysoką gorączką, chorobach wirusowych, które objawiają się biegunką i wymiotami, przy zaburzeniach krążenia płucnego, a także u seniorów, których układ pokarmowy staje się bardziej wrażliwy i funkcjonuje z mniejszą efektywnością.
Stosowanie diety lekkostrawnej najczęściej związane jest z zaleceniami lekarza lub dietetyka. Ponieważ jest to dieta lecznicza, nie powinna być stosowana u osób zdrowych. Co ważne – dieta lekkostrawna musi być odpowiednio zbilansowana pod względem zawartości składników odżywczych i kaloryczności dopasowanej do zapotrzebowania kalorycznego stosującej ją osoby. W indywidualnych przypadkach nawet niektóre pokarmy zalecane w diecie lekkostrawnej mogą nasilać objawy ze strony układu pokarmowego, co sprawia, że muszą zostać wyeliminowane z jadłospisu.
Dieta lekkostrawna – zasady ogólne
Dieta lekkostrawna to specyficzna dieta nie tylko pod względem jakościowym, ale także ilościowym. Uwzględnia ona spożywanie mniejszych porcji pokarmów, a także ograniczenie spożywania lub całkowitą eliminację z diety niektórych produktów spożywczych.
W diecie lekkostrawnej bardzo ważne jest, aby ograniczyć spożycie produktów, które zawierają błonnik pokarmowy, produktów wymagających długiego trawienia, a także pokarmów tłustych i wzdymających. W diecie lekkostrawnej nie ma także miejsca na intensywne w smaku i ostre przyprawy, które mogą podrażniać układ pokarmowy, napoje alkoholowe i inne używki, octowe marynaty, a także np. nasilające dolegliwości wywoływane przez choroby układu pokarmowego słodycze i wyroby cukiernicze z tłustymi kremami, produkty zbożowe, w tym pieczywo o dużej zawartości błonnika pokarmowego, grube makarony, grube kasze, tłuste wędliny i wyroby garmażeryjne, konserwy i nasiona roślin strączkowych.
Podstawowe zasady diety lekkostrawnej to:
- regularne spożywanie 4-5 mniejszych objętościowo posiłków,
- spożywanie posiłków co 3-4 godziny,
- unikanie nadmiernego wypełniania żołądka,
- spożywanie ostatniego posiłku nie później niż na 2 godziny przed snem.
Produkty zakazane do stosowania na diecie lekkostrawnej
Czego nie jeść na diecie lekkostrawnej? Dieta lekkostrawna wymaga rezygnacji ze spożywania produktów, które:
- zawierają dużo błonnika pokarmowego,
- zwiększają wydzielanie soków trawiennych,
- wymagają długiego trawienia,
- zawierają składniki sprzyjające wzdęciom – w tym nasiona roślin strączkowych i warzywa kapustne,
- zawierają ostre przyprawy np. ostra papryka i pieprz, ocet oraz glutaminian sodu.
Dieta łatwostrawna wiąże się z ograniczeniem spożycia produktów takich jak: tłuste mięsa, produkty zbożowe z pełnego ziarna, obciążające układ pokarmowy napoje np. kawa, czarna herbata, słodkie napoje gazowane, napoje owocowe, alkohol, kakao, woda gazowana, obciążające układ pokarmowy tłuste buliony mięsne i wywary przygotowywane na kościach, potrawy z dodatkiem zasmażki, zawiesiste sosy, a także smażone potrawy z warzyw. Dieta łatwostrawna uwzględnia również eliminację produktów wędzonych, nadmiernie przetworzonych (dania typu fast-food, dania instant, dania gotowe), jaj na twardo, serów dojrzewających i topionych, grzybów, warzyw cebulowych i tłustego nabiału.
Dieta lekkostrawna – zasady: produkty dozwolone
Dieta lekkostrawna uwzględnia pokarmy, które nie obciążają układu pokarmowego i nie nasilają objawów związanych z nimi chorób. Produkty zalecane w diecie lekkostrawnej to m.in.:
- Pieczywo – białe pieczywo pszenne, bułki pszenne, pieczywo półcukiernicze np. chałka, domowe pieczywo cukiernicze. W niewielkich ilościach dozwolone jest pieczywo pszenne typu graham, pieczywo pszenne chrupkie, a także pieczywo pszenne razowe z ziarnami i pieczywo drożdżowe.
- Dodatki do pieczywa – wędliny o zmniejszonej zawartości tłuszczu m.in. polędwica drobiowa oraz mięsa np. schab i chuda cielęcina, chudy i półtłusty twaróg, jogurt naturalny, naturalne masło. W niewielkiej ilości można spożywać margaryny miękkie, żółty ser, parówki cielęce i drobiowe o wysokiej zawartości mięsa, a także jajka na miękko.
- Zupy np. zupy mleczne, przecierowe zupy jarzynowe (bez roślin strączkowych i warzyw kapustnych), bulion jarzynowy, zupa pomidorowa, barszcz czerwony. Do zup można dodawać biały ryż, drobne makarony, drobne kasze np. kasza manna, lane ciasto.
- Chude mięso wieprzowe (w niewielkiej ilości), drób, chude ryby.
- Lekkostrawne młode warzywa, które zostaną dokładnie umyte i obrane np. cukinia, seler naciowy i seler korzeniowy, korzeń pietruszki, marchewka, patison, pozbawione skórki i pestek pomidory. Warzywa mogą być świeże, gotowane lub w postaci soków bądź przecierów.
- Owoce – w szczególności dojrzałe owoce jagodowe, banany, brzoskwinie, morele, pieczone jabłka, cytrusy bez pestek i białych błonek. Owoce najlepiej spożywać w formie musów i przecierów, co pomoże ograniczyć spożycie pestek oraz skórek, które są źródłem błonnika pokarmowego. Można również spożywać rozcieńczone soki owocowe (najlepiej soki klarowne).
Lekarz lub dietetyk zalecający stosowanie diety lekkostrawnej powinien poinformować pacjenta, w jaki sposób ma się odżywiać.
Dieta lekkostrawna – zalecane techniki kulinarne
Dieta lekkostrawna wspierająca przewód pokarmowy wymaga rezygnacji ze smażenia, tradycyjnego pieczenia, zapiekania z dodatkiem tłuszczu, grillowania i wędzenia. Zalecane są potrawy gotowane w wodzie lub na parze, pieczone i duszone bez dodatku tłuszczu. Trzeba pamiętać o usuwaniu skórek i pestek z warzyw i owoców oraz konieczności przecierania, miksowania lub drobnego siekania spożywanych pokarmów. Oleje i oliwy należy dodawać do potraw po zakończeniu ich obróbki termicznej. Zalecane jest spożywanie jak największej ilości pokarmów w formie płynnej i półpłynnej.
Czytaj też:
Dietą w raka? Dietetyczka kliniczna rozwiewa wątpliwości związane z dietą antynowotworowąCzytaj też:
Wątroba przeciążona po majówce? Te produkty pomogą w detoksie wątroby i oczyszczą organizm
Źródła:
- Jarosz M., Dietetyka. Żywność, żywienie w prewencji i leczeniu, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2017
- Jarosz M., Zasady prawidłowego żywienia chorych w szpitalach, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2011
- Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K., Tabele składu i wartości odżywczej żywności, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2017