Objawy niedoboru sodu i potasu. Czy niedobór sodu jest groźny?

Potas zalicza się do elektrolitów, które są odpowiedzialne za przewodzenie elektryczności przez ciało. Inne elektrolity to np. magnez i sód. Potas jest dodatnim jonem, który reguluje bicie serca i funkcjonowanie mięśni – jest obecny w każdej komórce ciała. Oczywistym więc jest, że jego spadek jest niebezpieczny dla życia. Nieleczony niedobór potasu może powodować wiele innych problemów zdrowotnych.

Rola potasu i sodu w organizmie człowieka

Potas i sód działają odwrotnie: im więcej sodu (neutralny atom) w organizmie, tym mniej potasu. I odwrotnie: im więcej potasu, tym mniej sodu.

O soli na ogół myślimy źle. I nic dziwnego – lekarze nieustannie apelują o jej ograniczenie. Jednak nie wolno całkowicie wykluczyć jej z diety. Sód również jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania komórek, ale ostrzegano nas przed negatywnym wpływem zbyt dużej ilości sodu ze względu na jego wpływ na wzrost ciśnienia krwi i inne potencjalnie niebezpieczne konsekwencje, np. sprzyja zatrzymywaniu się wody. Niektórzy nie zdają sobie sprawy, że nadciśnienie, z którym się zmagają, może mieć tak prostą przyczynę, jaką jest właśnie nierównowaga między sodem a potasem.

Sód w organizmie odgrywa ważną rolę głównie w zakresie regulowania pracy układu sercowo-naczyniowego. Jego zadaniem jest regulacja ciśnienia osmotycznego płynów ustrojowych przede wszystkim krwi. Sód reguluje też właściwe napięcie mięśniowe. Nieodpowiednie parametry poziomu sodu mogą doprowadzić do zaburzeń pracy serca, nadmiernej potliwości, problemów w przewodzeniu impulsów nerwowych, a nawet do obrzęku mózgu.

Niedobór sodu może spowodować marskość wątroby, niewydolność serca. Nadmiar sodu z kolei wywołuje nadmierne pocenie, może zwiększać ryzyko rozwoju raka żołądka. Problemy z właściwym poziomem sodu najczęściej są związane z nieodpowiednimi, złymi nawykami żywieniowymi.

Najczęstsze przyczyny niedoboru potasu to:

• spożywanie zbyt dużej ilości soli,
• niewystarczające ilości potasu w diecie.

Jednak niedobór potasu może być też spowodowany chorobami nerek, przyjmowaniem leków moczopędnych, nadmiernym spożyciem alkoholu czy odwodnieniem z powodu intensywnego wysiłku fizycznego czy biegunki.

Niedobór sodu – skąd się bierze?

Niedobór sodu w organizmie człowieka jest spowodowany nadmiernym nawodnieniem, czyli zbyt dużą ilością wody w stosunku do stężenia sodu. Osoby o wysokiej potliwości, które tracą duże ilości wody, również mogą cierpieć na niedobór sodu. Do niedoborów może przyczynić się również zwiększone wydzielanie wazopresyny, hormonu antydiuretycznego.

Niedoboru sodu nie należy lekceważyć, bo może nieść ze sobą poważne konsekwencje. Zaliczają się do nich m.in. zaburzenia koncentracji i zaburzenia funkcji poznawczych, ale też nadmierna senność czy nudności.

Hiponatremia – czym jest?

Hiponatremia to stan, w którym stężenie sodu w organizmie spada poniżej 140 mg/l. U osób, u których stan sodu w organizmie wynosi od 130 do 135 mg/l obserwuje się łagodną hiponatremię albo inaczej hiponatremię umiarkowaną. U osób, u których występuje ciężka hiponatremia stan sodu spada poniżej 125 mg/l.

Hiponatremia jest niebezpiecznym stanem, którego nie wolno lekceważyć, bo może nawet doprowadzić do śmierci. Jeśli niedobór sodu nie zostanie szybko uzupełniony, stan może się pogłębić, bo wiąże się z wystąpieniem ciężkiej postaci hiponatremii.

Badanie poziomu sodu we krwi

Aby sprawdzić, jaki jest poziom sodu w organizmie, należy wykonać badanie krwi. Badaniu poziomu sodu często towarzyszy badanie poziomu elektrolitów i ocena kondycji gospodarki wodno-elektrolitowej. Prawidłowe stężenie sodu powinno wynosić 135-145 mmol/l.

Przyczyny niedoboru sodu

Niedobór sodu w organizmie może mieć różne przyczyny. Zazwyczaj wynika ze zbytniego nawodnienia organizmu lub przyjmowania dużych ilości płynów. Niewielki niedobór sodu w organizmie można dość łatwo uzupełnić, kontrolując nawodnienie.

W dzisiejszych czasach niedobór sodu dość rzadko się zdarza. W produktach spożywczych, po które sięgamy i w wysoko przetworzonej żywności, znajdują się dość duże ilości sodu. Występuje on nie tylko w gotowych daniach, ale też w wędlinach, pieczywie czy słodyczach. Nie oznacza to jednak, że aby uzupełnić niedobór sodu, należy sięgnąć po wysoko przetworzoną żywność. Zdecydowanie lepsze jest przestrzeganie zasad zbilansowanej i zdrowej diety oraz dbanie o prawidłowe nawodnienie organizmu. Bardziej pomogą płyny nawadniające niż tzw. zachodnia dieta.

Objawy niedoboru sodu

Zbyt niski poziom sodu w organizmie daje różne oznaki. Zmniejszenie stężenia sodu w organizmie wywołuje przede wszystkim objawy ze strony układu pokarmowego. Pojawiają się nudności i wymioty, a także zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Mogą występować również bóle głowy i zawroty głowy, senność, schorzenia układu sercowo-naczyniowego, niskie ciśnienie krwi, niedoczynność tarczycy. Są to objawy, które trudno powiązać z obniżonym poziomem pierwiastku.

Przy ciężkiej postaci hiponatremii pojawiają się także drgawki, zaburzenia orientacji, świadomości. Obniżony poziom sodu może doprowadzić do zatrzymania akcji serca.

Czym grozi niedobór sodu w organizmie człowieka?

Niedobór sodu może doprowadzić do zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Przy poważnych niedoborach pierwiastka może dojść do zaburzeń neurologicznych, a nawet śpiączki.

Wyrównując poziom sodu we krwi, należy pamiętać, by robić to powoli, ponieważ zbyt szybkie wyrównanie może doprowadzić do rozwoju zespołu demielinizacyjnego, czyli chorób układu nerwowego. Zalicza się do nich m.in. stwardnienie rozsiane czy zespół Devica.

Jak uzupełnić niedobór sodu?

Niedobór sodu można uzupełnić za pomocą diety, a także za pomocą nawodnienia. Nie należy pić bardzo dużych ilości wody, ale utrzymywać poziom płynów wynoszących 2 litry na dobę. Woda powinna zawierać wyższą zawartość sodu. Leczenie hiponatremii polega na kontrolowaniu nawodnienia, ograniczeniu przyjmowania płynów, a niekiedy stosowaniu diuretyku w razie przewodnienia.

Przy niedoborach sodu wskazane jest również sprawdzenie poziomu potasu, który w takiej sytuacji często również jest zbyt niski.

Nadmiar sodu w organizmie – przyczyny

Niekorzystny dla organizmu jest zarówno niedobór sodu, jak i jego nadmiar. Zwiększone stężenie sodu w organizmie powyżej 150 mg/l może być efektem wypijania zbyt małej ilości wody. W upalne dni lub gdy organizm wykonuje dużo wysiłku, stężenie sodu we krwi może wzrosnąć. W takiej sytuacji w pierwszej kolejności należy się nawodnić, sięgając po wodę lub po płyny hipotoniczne. Stężenie sodu w organizmie powinno się wyrównać. Jeśli badania pokażą, że sodu jest zbyt dużo, sięga się również po płyny nawadniające, które zawierają niewielkie ilości sodu. Przy wysokim poziomie sodu stosuje się też płyny odwadniające, które pozwalają wytracić poziom sodu przez nerki.

Nadmiar sodu w organizmie – objawy

Przy zbyt wysokiej ilości sodu we krwi mogą pojawić się charakterystyczne objawy: zaburzenia świadomości, zaburzenia koncentracji, pobudzenie psychoruchowe, nadmierna senność, niewydolność oddechowa.

Jeśli zauważymy u siebie jakikolwiek z tych objawów, jak najszybciej sięgnijmy po płyny nawadniające lub wodę zawierającą niewiele sodu.

Źródła sodu

Sód trafia do organizmu razem z pożywieniem, głównie z solą kuchenną. Sód znajduje się też w konserwowanej żywności, gotowych daniach, słodyczach. Zawierają go słone przekąski, wysoko przetworzone produkty, ale również mięsa (przede wszystkim czerwone jak wieprzowina), konserwy, zielone oliwki.

Rola potasu w organizmie

Niedobór sodu często jest powiązany z niedoborem potasu. Potas to pierwiastek niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wpływa nie tylko na właściwą pracę układu sercowo-naczyniowego oraz układu krążenia, ale również na właściwe funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Stężenie potasu reguluje stężenie glikenu, odpowiadającego za prawidłową pracę mięśni.

Potas łatwo wypłukuje się z organizmu, dlatego można łatwo doprowadzić do jego niedoborów. Do utraty potasu może dojść także na skutek częstych biegunek, zatruć pokarmowych, chorób nerek czy nadużywania alkoholu.

Czym jest hipokaliemia?

Hipokaliemia to zmniejszenie poziomu potasu we krwi poniżej 3,5 mmol/L. Przyczyny niedoboru potasu są różne i zazwyczaj wynikają z błędów żywieniowych lub niedostarczania odpowiedniej ilości potasu do organizmu z dietą. Niekiedy do utraty potasu dochodzi na skutek przyjmowania leków moczopędnych czy zatruć pokarmowych, czasem zbyt duża ilość potasu jest wydalana przez skórę.

Niedobór potasu jest niebezpieczny dla organizmu, gdyż grozi występowaniem obrzęków rąk i nóg, zaburzeń pracy serca, nadciśnieniem tętniczym. Może dochodzić też do skurczów mięśni i zaburzeń ich funkcjonowania. Braki potasu wpływają na pracę układu nerwowego, przyczyniając się do obniżenia kondycji psychicznej.

Niedobór potasu – objawy

Do najczęstszych objawów niedoboru potasu zalicza się:

• obrzęki w obrębie nóg i rąk,
• zaburzenia pracy serc, np. kołatanie,
• przewlekłe zmęczenie,
• osłabienie,
• skurcze mięśni,
• wysokie ciśnienie,
• brak łaknienia,
• poddenerwowanie i spadek nastroju.

Jak wyrównać niedobór potasu?

Niedobór potasu można wyrównać za pomocą diety (m.in. obfitującej w banany czy pomidory), ale przy cięższych niedoborach zaleca się przyjmowanie suplementów potasu. Zazwyczaj są to tabletki, mogą to być jednak też płyny.

Dieta przy niedoborze potasu

Nie należy suplementować potasu na własną rękę. Farmakologiczne uzupełnianie niedoboru powinno być kontrolowane przez lekarza. Czasem też wystarczy wzbogacić codzienną dietę o produkty bogate w potas. Ich regularne spożycie zmniejszy też ryzyko wystąpienia niedoboru. Poleca się przede wszystkim banany czy pomidory, ale również brokuły, awokado, kiwi, pomelo, melony. Dobrym źródłem potasu są też porzeczki oraz suszone owoce.

Czytaj też:
Niewydolność serca: dobra diagnoza i leczenie to podstawa