Stosowanie probiotyków zalecane jest jako element antybiotykoterapii oraz leczenia różnych schorzeń, które związane są z zaburzeniami mikrobioty jelitowej. Bakterie probiotyczne wykazują korzystny wpływ na stan zdrowia osób w każdym wieku – mogą być bezpiecznie stosowane u niemowląt, małych dzieci i osób dorosłych oraz osób, które ze względu na stan fizjologiczny lub schorzenia przewlekłe, muszą zachować szczególną ostrożność podczas stosowania różnych leków (np. kobiety ciężarne, seniorzy). Bakterie probiotyczne znajdują się w wielu produktach spożywczych. Zaliczamy do nich np. bakterie kwasu mlekowego, których źródłem są m.in. fermentowane produkty mleczne (np. kefir, jogurt naturalny) oraz kiszonki (np. kiszona kapusta, kiszone ogórki, kiszone buraki). Niestety, nie zawsze dieta bogata w bakterie probiotyczne wystarczy, aby zachować dobre zdrowie. W niektórych przypadkach nie sposób uniknąć stosowania probiotyków z apteki.
Czym są bakterie probiotyczne?
Bakterie probiotyczne to żywe kultury bakterii, które naturalnie występują w ludzkim organizmie. Pełnią one wiele ważnych funkcji, m.in. wpływają na odporność organizmu oraz zmniejszają ryzyko rozwoju wielu chorób. Wiele mówi się i pisze o naturalnej odporności i jej związku ze zdrowiem jelit. Bakterie probiotyczne dbają o zdrowie ludzkiego organizmu już od pierwszych chwil życia, bo znajdują się w kobiecym pokarmie. Badania dowiodły, że noworodki i niemowlęta, które są karmione przez co najmniej 6 miesięcy piersią, rzadziej chorują m.in. na różne alergie, co ma związek z otrzymywaniem probiotyków wraz z mlekiem matki.
Bakterie probiotyczne stabilizują naturalną florę bakteryjną przewodu pokarmowego oraz np. dróg rodnych, zapobiegając nadmiernemu rozrostowi chorobotwórczych patogenów, które stanowią jej niezbędny składnik. W niewielkiej ilości znajdują się w organizmie człowieka różnego rodzaju grzyby i chorobotwórcze bakterie, które zaczynają nadmiernie się namnażać, gdy spada ilość bakterii probiotycznych. Aby bakterie probiotyczne mogły się namnażać, niezbędne są składniki, które stanowią ich pożywienie. Zaliczamy do nich prebiotyki, czyli m.in. nietrawione przez człowieka oligosacharydy i polisacharydy, które stymulują rozrost bakterii probiotycznych, wpływając na jakość mikroflory jelit.
Dlaczego trzeba przyjmować probiotyki osłonowo?
Szczepy bakterii probiotycznych wrażliwe są na działanie antybiotyków, co sprawia, że niezbędne jest przyjmowanie probiotyków podczas antybiotykoterapii. Suplementacja bakterii probiotycznych działa osłonowo na istniejącą florę bakteryjną oraz zapobiega nadmiernemu spadkowi jakości i ilości pożytecznej flory bakteryjnej w organizmie pacjenta. Im częściej stosujemy antybiotyki, tym większe ryzyko zaburzeń mikroflory jelitowej i wystąpienia związanych z nimi skutków ubocznych np. spadku naturalnej odporności organizmu, rozwoju grzybicy układu pokarmowego lub grzybicy jamy ustnej. Skutkiem zaburzenia naturalnej równowagi mikroflory jelit są także infekcje intymne, które wywołują nadmiernie namnażające się drożdżaki.
Warto wiedzieć, że bakterie probiotyczne są odporne na działanie kwasów żółciowych oraz kwasów żołądkowych, dzięki czemu przechodzą przez układ pokarmowy i mogą kolonizować jelito cienkie.
Jakie funkcje bakterie probiotyczne pełnią w organizmie człowieka?
Bakterie probiotyczne mają dobroczynny wpływ na organizm człowieka. Wpływają na odporność organizmu, są niezbędne do przebiegu procesów trawiennych, niszczą chorobotwórcze patogeny np. bakterie Helikobacter pyroli i bakterie odporne na działanie antybiotyków, przyczyniają się do utrzymania prawidłowego poziomu złego cholesterolu, redukują ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości oraz alergii. Niektóre badania dowodzą pozytywnego wpływu bakterii probiotycznych na kondycję psychiczną. Probiotyki odgrywają również istotną rolę w leczeniu częstych schorzeń przewlekłych przewodu pokarmowego, do których zaliczamy np. zespół jelita drażliwego.
Rodzaje bakterii probiotycznych
Najczęściej stosowane w celach terapeutycznych i profilaktycznych bakterie probiotyczne to bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Bifidobactericum i rodzaju Lactobacillus. Szczepy bakterii Bifidobactericum i Lactobacillus i inne szczepy dostępnych w aptekach bakterii probiotycznych zostały dokładnie przebadane, co sprawia, że ich stosowanie nie stanowi żadnego zagrożenia dla zdrowia.
Aby bakterie probiotyczne mogły stanowić element profilaktyki i terapii różnych chorób, muszą spełnić określone kryteria, do których zaliczamy m.in.:
- możliwość wyizolowania z organizmu człowieka – bakterie probiotyczne muszą pochodzić od ludzi,
- zdolność do kolonizacji przewodu pokarmowego,
- zdolność przyczepiania się do komórek nabłonka jelit,
- działanie antagonistyczne wobec bakterii patogennych,
- brak szkodliwego wpływu na organizm człowieka,
- stabilność genetyczną.
Zanim bakterie probiotyczne trafią do apteki jako suplement diety, lek lub produkt funkcyjny, przechodzą liczne testy. Dzięki prowadzonym badaniom wiadomo, jaki szczep bakterii probiotycznych okazuje się szczególnie skuteczny w leczeniu konkretnego schorzenia.
Trzeba wiedzieć, że preparaty probiotyczne zawierają żywe drobnoustroje probiotyczne. Nieodpowiednie przechowywanie oraz przeterminowanie się probiotyków powoduje, że są one nieskuteczne. Nie każdy suplement diety z probiotykami okazuje się skuteczny w leczeniu np. zakażeń przewodu pokarmowego, które wywołują m.in. rotawirusy oraz może być stosowany osłonowo przy antybiotykoterapii. Istotny wpływ na działanie preparatu z bakteriami probiotycznymi ma jego skład. W leczeniu różnych schorzeń najlepiej stosować leki probiotyczne, których skład musi spełniać odpowiednie standardy jakości.
Najczęściej stosowane szczepy bakterii probiotycznych
Bakterie probiotyczne zaleca się w trakcie leczenia lub ramach prewencji takich chorób jak: biegunki, infekcje intymne, stany zapalne jelit, atopowe zapalenie skóry (AZS), infekcje górnych dróg oddechowych, zakażenia bakterią Helicobacter pylori, czy zespół jelita nadwrażliwego (IBS). Warto znać najczęściej stosowane szczepy bakterii probiotycznych oraz ich wskazania do stosowania:
- Lactobacillus rhamnosus GG i Saccharomyces boulardii – zapobieganie biegunce podróżnych,
- Lactobacillus rhamnosus, Saccharomyces boulardi, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus bulgaricus – zapobieganie biegunce poantybiotykowej,
- Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus reuteri – ostra biegunka infekcyjna u dzieci i niemowląt,
- Lactobacillus rhamnosus – profilaktyka atopowego zapalenia skóry u dzieci.
Inne szczepy probiotyczne, które często stosowane są w celach terapeutycznych, to np. Lactobacillus plantarum, Lactobacillus paracasei, Lactobacillus bulgaricus, Streptococcus thermophilu, Bifidobacterium breve, Bifidobacterium longum, Bifidobacterium infantis i Lactobacillus rhamnosus. Te szczepy bakterii probiotycznych znajdują zastosowanie u chorych na zespół jelita drażliwego.
Jaki probiotyk wybrać?
Wybór odpowiedniego probiotyku uwzględnia m.in. jego zastosowanie. Warto poradzić się lekarza lub farmaceuty, aby wybrać preparat, który najlepiej sprawdzi się w przypadku profilaktyki i leczenia konkretnego schorzenia. W aptekach dostępne są różnego rodzaju suplementy diety i leki z bakteriami probiotycznymi. Różnią się one nie tylko pod względem szczepu bakterii probiotycznych, ale także innych składników. Możemy wybrać probiotyk jednoskładnikowy, w którym znajdują się jedynie bakterie probiotyczne, a także połączenie probiotyku i prebiotyku lub połączenie prebiotyku, probiotyku i symbiotyku.
Konsultacja z lekarzem lub farmaceutą jest szczególnie ważna podczas wyboru probiotyku, który ma być stosowany osłonowo podczas kuracji antybiotykami, a także stosowany w celu wsparcia leczenia np. zespołu jelita drażliwego.
Warto pamiętać, że odpowiednio dobrany probiotyk zmniejsza ryzyko infekcji grzybiczej oraz pomaga np. zapobiegać rozwojowi chorób infekcyjnych układu pokarmowego, które przenoszą się drogą kropelkową. Z tego względu polecane jest stosowanie probiotyków m.in. w okresie zwiększonej zachorowalności na infekcje jelitowe.
Czytaj też:
Te 3 produkty mleczne korzystnie działają na jelita. Włącz je do swojej dietyCzytaj też:
Co zabija helicobacter pylori? Poznaj przyczyny zakażenia, objawy i leczenie H. pylori
Źródła:
- Katarzyna Mojka, Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, Problemy Higieny i Epidemiologii, 95(3), s. 541-549, 2014
- Libudzisz Z., Probiotyki i prebiotyki w fermentowanych napojach mlecznych, Pediatria Współczesna: gastroenterologia, hepatologia i żywienie dziecka, 4(1), s. 19-25, 2002
- Gajewska D., Probiotyki, Przegląd Gastroenterologiczny, 08, s. 14-15, 2003
- Defecińska A, Libudzisz Z., Bakterie fermentacji mlekowej – wpływ na funkcje życiowe człowieka, Przegląd Mleczarski 08, s. 247-251, 2000