O prawidłowym nawadnianiu należy koniecznie pamiętać, stosując dietę bogatobłonnikową (w zaparciach nawykowych i przewlekłych). Warto zwiększyć ilość przyjmowanych płynów do ok. 3 litrów dziennie. Co pić przy zaburzeniach defekacji? Które płyny mogą korzystnie wpłynąć na pracę jelit i uregulują rytm wypróżnień?
Zioła na zaparcia – babka płesznik
Zmiana trybu życia i diety to podstawowe zalecenia w przypadku problemów z regularnym wypróżnieniem. Na aktywność fizyczną warto przeznaczyć minimum 30 minut dziennie. Można zdecydować się na dynamiczne marsze, jazdę na rowerze, pływanie lub jogging. Należy także zwiększyć dobową ilość przyjmowanych płynów (do ok. 3 litrów na dobę).
Jakie płyny warto (wspomagająco) stosować przy zaparciach? Babka płesznik (Plantago psyllium L.) pomaga unormować rytm wypróżnień. Mówiąc ściślej, surowcem leczniczym są jej nasiona (Psylli semen), bogate m.in. w błonnik. Powłoka nasienna zawiera związki, które – pochłaniając wodę – pęcznieją. Dlatego Psylli semen zaleca się przyjmować wraz z dużą ilością płynu.
Nasiona babki płesznik przechodzą niezmienione do jelita grubego i hamują resorpcję zwrotną wody (czyli wchłanianie zwrotne wody z jelit przez organizm). Wpływają tym samym na nawodnienie i wzrost objętości mas kałowych. W konsekwencji dochodzi do pobudzenia perystaltyki jelitowej i odruchu defekacji.
Nasiona babki płesznik można dodawać do jogurtu, zalewać chłodną wodą lub sokiem owocowym i pić po 10 minutach (gdy nasiona uwolnią śluz). Płyn, przygotowany w ten sposób, zwiększa lepkość treści jelitowej i korzystnie wpływa na czas przechodzenia mas kałowych przez jelita, normalizując w ten sposób rytm wypróżnień.
Warto dodać, że nasiona babki płesznik stymulują wzrost prawidłowej flory jelitowej, co również zapobiega zaburzeniom defekacji.
Siemię lniane – na kłopoty z wypróżnieniem
Siemię lniane, czyli spłaszczone, oleiste nasiona lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum), należy do dobrych źródeł błonnika – zarówno jego frakcji nierozpuszczalnej w wodzie (celuloza, ligniny), jak i rozpuszczalnej (śluzy, pektyny). Przypomnijmy, że błonnik nierozpuszczalny, wiążąc wodę, zwiększa objętość stolca i skraca czas pasażu jelitowego. W rezultacie zwiększa częstotliwość wypróżnień, reguluje rytm defekacji oraz zapobiega zaparciom w przyszłości.
Należy zaznaczyć, że 10 g siemienia lnianego w codziennej diecie zwiększa dobowe spożycie błonnika nierozpuszczanego aż o 3 g.
Przegotowana woda na zaparcia sprawdzi się jako dodatek do siemienia lnianego. Po wystudzeniu zalewamy wodą nasiona i pijemy po 10 minutach. Warto również łączyć siemię lniane z koktajlem jabłkowym i wodą z miodem na zaparcia. Fruktooligosacharydy zawarte w miodzie stanowią pożywkę dla korzystnych szczepów bakterii jelitowych. Pobudzając wzrost i aktywność prawidłowej mikroflory jelit, zapobiegają zaparciom lub łagodzą istniejące zaburzenia defekacji. Poza tym w soku jabłkowym (i śliwkowym) zawarty jest sorbitol – to tzw. płyny osmotycznie czynne, które przyczyniają się do przenikania wody do światła jelita i zmiękczania mas kałowych.
Wystarczy zblendować jabłko z wodą z miodem, dodać siemię lniane i wymieszać. Koktajle owocowe lub warzywne, wzbogacone nasionami lnu, nabierają przyjemnej, kremowej konsystencji.
Sposoby na zaparcia: (nie tylko) zbawienne płyny
Nie zapominajmy o płynach, zwłaszcza gdy „winę” za zaburzenia defekacji ponosi zwolniona perystaltyka (motoryka) jelit. W jej efekcie dochodzi do nadmiernego wchłaniania wody w jelicie grubym, masy kałowe ulegają więc wysuszaniu, zagęszczeniu, stają się zbite i twarde, co dodatkowo nasila problemy z wypróżnianiem. Stolec oddawany jest z trudnością w postaci suchych wałków.
Stosowanie preparatów zawierających błonnik (np. z nasionami babki płesznik) lub diety bogatoresztkowej również wymaga większej dobowej podaży płynów. Dzięki temu włókno pokarmowe ma szansę zadziałać skutecznie. Pamiętajmy też o „zwykłej” wodzie – szklanka niegazowanej wody mineralnej do posiłków lub między posiłkami to z pewnością dobry wybór.
Co jeszcze pić w czasie problemów z wypróżnianiem? Ulgę przynosi sok z suszonych śliwek, podobnie jak woda z cytryną na zaparcia – warto dodać do niej odrobinę miodu. Zwiększając ilość wypijanych płynów, można sięgać po soki warzywne i napoje mleczne. Szklanka kefiru lub zsiadłego mleka na czczo to znakomity pomysł. A herbata na zaparcia? W tej roli sprawdzą się zwłaszcza herbaty owocowe lub ziołowe.
Niestety, zmiana diety, prawidłowe nawadnianie organizmu i regularna aktywność fizyczna nie zawsze przynoszą oczekiwane rezultaty. W takich przypadkach z pomocą przychodzi farmakoterapia; w krótkotrwałym leczeniu zaparć stosuje się leki pobudzające, np. bisakodyl. Bisakodyl to substancja czynna o dobrze udokumentowanej skuteczności, którą zawiera lek na zatwardzenie Dulcobis – dostępny bez recepty.
Źródła:
Wawryka J., Teodorczyk A., Zdrojewicz Z. Zastosowanie lecznicze siemienia lnianego. Medycyna Rodzinna. 2017; 1: 41–47.
Król D., Babka płesznik (Plantago psyllium L.) – wartościowa roślina lecznicza. Postępy Fitoterapii. 2009; 4.: 256–259.
Basista K. Właściwości biologiczne i prozdrowotne miodu oraz jego zastosowanie jako zdrowa żywność. Gazeta Farmaceutyczna. 2013; 3: 26–28.
Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki w leczeniu zespołu jelita drażliwego i przewlekłego zaparcia idiopatycznego – przegląd systematyczny. Med. Prakt., 2015; 1: 122–124, Med. Prakt. 1/2015, s. 122–124
Mounsey A., Raleigh M., Wilson A. Management of constipation in older adults. American Family Physician. 2015; 92 (6): 500–504.
Rakowska M., Lichosik M., Kacik J. et al. Wpływ mikrobioty na zdrowie człowieka. Pediatria i Medycyna Rodzinna 2016; 12 (4): 404–412.
Śliżewska K., Nowak A., Barczyńska R. et al. Prebiotyki – definicja, właściwości i zastosowanie w przemyśle. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość 2013; 1 (86): 5–20.
Porro G.B., Cremer M., Kreis G. et al. Gastroeneterologia. T. II. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2003.
Ford A.C., Quigley E.M., Lacy B.E. et al. Efficacy of prebiotics, probiotics, and synbiotics in irritable bowel syndrome and chronic idiopathic constipation: systematic review and meta-analysis. American Journal of Gastroenterology. 2014; 109: 1547–1561.
Mojka K. Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje. Problemy Higieny i Epidemiologii 2014, 95(3): 541–549.
Gajewski P.(red.). Interna Szczeklika 2018. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.
Alex B, Pepitone C, Schade RR, Wilkins T: Rozpoznanie i postępowanie z IBS u dorosłych. Lekarz Rodzinny 2012; 11/183: 852-59.
Szczepanek M., Goncerz G., Strzeszyński Ł.: Choroby czynnościowe układu pokarmowego – wytyczne rzymskie IV (2016). Część III: Choroby czynnościowe jelit. Medycyna Praktyczna 2018; 6: 18–29.
Jarosz M. Normy żywienia dla populacji polskiej. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017.
eMPendium leki. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.