Anyż gwiaździsty (gwiazdkowy) – właściwości i zastosowanie. Co łączy go z anyżkiem?

Anyż gwiaździsty i biedrzeniec anyż słyną z wielu właściwości prozdrowotnych, znajdując zastosowanie m.in. w kuchni orientalnej. Rośliny te różnią się pod względem wyglądu, jednak wykazują podobne działanie na ludzki organizm. Warto dowiedzieć się więcej na temat anyżu gwiaździstego oraz biedrzeńca anyżu, dzięki czemu bez problemu wykorzystamy wyjątkowe właściwości lecznicze tych roślin, a także dodamy smaku i aromatu przygotowywanym na co dzień i od święta potrawom oraz wypiekom.

Anyż gwiazdkowaty – owoc wiecznie zielonego drzewa z rodziny cytryńcowatych

Owoc anyżu (anyż gwiazdkowy, anyż gwiazdkowaty, anyż gwiaździsty, Lllicium verum Hook. F) pochodzi z południowo-wschodniej Azji. Poznamy go po bardzo charakterystycznym kształcie najczęściej ośmioramiennej gwiazdy. Suszone gwiazdki anyżu są bardzo popularną przyprawą m.in. do ciast i deserów oraz rozgrzewających herbat i niektórych napojów alkoholowych np. grzanego piwa, grzanego wina i likierów.

Gwiazdki anyżu to owoce pozyskiwane z badianu właściwego. Drzewo to ma jasnozielone, skórzaste i szerokolancetowate liście. W okresie kwitnienia badian właściwy pokrywa się białożółtawymi lub zielonkawobiałymi kwiatami, które po zapyleniu zawiązują owoce o kształcie gwiazdy. Wewnątrz owoców anyżu znajdują się nasiona anyżu o owalnym kształcie.

Podobne owoce wydaje również spokrewniony z badianem właściwym badian japoński (anyż japoński, badian trujący, Lllicium anisatum L.). Anyż japoński jest nieco mniejszy i nie ma charakterystycznego zapachu. Co więcej, jest rośliną trującą, która znajduje zastosowanie jako m.in. trutka na szczury i inne szkodniki. Zdarza się, że producenci przypraw dodają badian trujący do anyżu gwiaździstego – potwierdzonych zostało przynajmniej kilka przypadków zatrucia badianem japońskim, który znajdował się w partiach anyżu gwiazdkowatego. Jeżeli znamy smak i aromat anyżu gwiazdkowego, to na pewno nie pomylimy go z anyżem japońskim. Za wyjątkowy smak i aromat anyżu gwiazdkowego odpowiada olejek eteryczny – olejek anyżowy. Na dziale przypraw w supermarketach, a także w sklepach zielarskich, dostępne są suszone gwiazdki anyżu oraz zmielony susz anyżowy.

Zastosowanie anyżu gwiaździstego i jego właściwości lecznicze

Anyż gwiaździsty to aromatyczna przyprawa korzenna, która ma specyficzny, ostry i jednocześnie słodkawy smak. Tradycyjnie stosowana jest nie tylko w kuchni orientalnej, ale także kuchni europejskiej do wypieków, dań mięsnych i różnych napojów. Anyż nadaje wyjątkowy smak m.in. piernikom i korzennym ciasteczkom, kompotom z suszonych jabłek, śliwek i gruszek, a także może być stosowany np. do bigosu i pieczeni. Jego wyjątkowy smak i aromat kojarzą się m.in. z bożonarodzeniowymi potrawami i rozgrzewającymi napojami np. herbatą z dodatkiem korzennych przypraw oraz grzanym winem i grzanym piwem.

W składzie anyżu gwiaździstego znajdują się składniki mineralne np. wapń, żelazo, magnez, potas i cynk oraz witamina A i witamina C.

Anyż jest często dodawany do ciężkostrawnych dań np. bigosu i tłustych mięs, bo w korzystny sposób wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego. Anyż gwiazdkowy ma działanie antybakteryjne, działa rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit, usprawnia funkcjonowanie narządów układu pokarmowego, redukując np. niestrawność i wzdęcia i ma działanie wykrztuśne. Co więcej, owoc badianu właściwego usprawnia przyswajanie składników odżywczych ze spożywanych pokarmów, zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, wykazuje działanie przeciwgrzybicze i przeciwbólowe, a także usprawnia przemianę materii.

Anyż gwiaździsty znajduje także zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym oraz przemyśle perfumeryjnym i przemyśle kosmetycznym. Ze względu na przyjemny zapach olejek eteryczny, który pozyskiwany jest z anyżu, często wyczuwalny jest w męskich i damskich perfumach. Olejek anyżowy możemy także znaleźć w składzie kosmetyków do pielęgnacji skóry i włosów.

Biedrzeniec anyż – roślina jednoroczna z rodziny selerowatych

Biedrzeniec anyż (anyż, anyżek, Pimpinella anisum L.) to roślina występująca w rejonie Morza Śródziemnego. Anyżek znany jest w Europie od IX wieku – wówczas zaczęto go uprawiać w ogrodach królewskich Karola Wielkiego.

Biedrzeniec anyż jest rośliną jednoroczną, która dorasta do około 50 cm wysokości. W lipcu wydaje białe, zebrane w baldachy kwiaty, a w sierpniu zaczyna owocować, zawiązując niewielkie owoce o przyjemnym anyżkowym zapachu oraz słodkawym i jednocześnie lekko pikantnym smaku.

W składzie anyżku znajdują się m.in. magnez, żelazo, wapń, potas i cynk oraz witaminy z grupy B, witamina C i witamina A.

Zastosowanie anyżku i jego właściwości lecznicze

Anyżek najczęściej stosowany jest jako dodatek do wyrobów cukierniczych i napojów alkoholowych. Podobnie jak anyż gwiazdkowy owoce anyżku zawierają olejek eteryczny o wykrztuśnym, wiatropędnym i rozkurczającym działaniu.

Biedrzeniec anyż wykazuje właściwości lecznicze, z których słynie również anyż gwiaździsty. Ma też podobne zastosowanie w kuchni – jest często stosowaną przyprawą do dań ciężkostrawnych i wzdymających. Napar z nasion anyżu tradycyjnie stosowany jest u niemowląt w celu redukcji objawów kolek jelitowych oraz w celu pobudzenia laktacji u kobiet karmiących piersią. Ze względu na pozytywny wpływ na układ pokarmowy, anyż często stanowi składnik ziołowych herbatek na trawienie, wzdęcia i niestrawność.

Tradycyjnie anyżek stosowany jest także w celu obniżenia poziomu cukru we krwi. Ze względu na działanie antyseptyczne może być stosowany w przebiegu różnych chorób układu oddechowego o podłożu bakteryjnym i wirusowym, a także w zakażeniach grzybiczych.

W celu usprawnienia funkcjonowania układu pokarmowego można stosować anyżek jako zamiennik kopru włoskiego, który ma podobny smak i właściwości prozdrowotne. Niektóre źródła dowodzą skuteczności anyżku w łagodzeniu migrenowych bólów głowy oraz objawów związanych z przewlekłym stresem i nadmiernym napięciem nerwowym.

Anyż – przechowywanie

Anyż gwiazdkowy oraz inne przyprawy korzenne należy przechowywać w suchym i zaciemnionym miejscu, w szczelnie zamkniętym pojemniku.

Anyż gwiaździsty i anyżek – środki ostrożności

Zarówno anyż gwiaździsty, jak i anyżek stosowane są przede wszystkim jako aromatyczna przyprawa. Owoce badianu właściwego i biedrzeńca anyżu stanowią cenne źródło olejku anyżowego, którego głównym składnikiem jest anetol. Ze względu na intensywny smak anyż i anyżek stosowane są w niewielkiej ilości. Trzeba wiedzieć, że zbyt częste stosowanie tych aromatycznych przypraw, może wiązać się z występowaniem zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu.

Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia jest nieumiejętne stosowanie olejku anyżowego. Duże dawki olejku anyżowego, który stosowany jest doustnie, mogą spowodować m.in.:

• uszkodzenie nerek,
• przekrwienie mózgu,
• krwawienia wewnętrzne.

Stosowanie olejku anyżkowego może również spowodować podrażnienie śluzówki układu pokarmowego.

Stosowanie olejku anyżkowego doustnie powinno zostać skonsultowane z lekarzem. Zarówno olejek anyżkowy, jak i owoce badanu właściwego i biedrzeńca anyżu mogą wywołać reakcje alergiczne.

Czytaj też:
Pij napar z anyżu. Jest dobry na trawienieCzytaj też:
Chai Masala – jak zaparzyć tę indyjską herbatę z mlekiem i przyprawami

Źródła:

• E. Lamber-Zarawska, B. Kowal-Gierczak, J. Niedworok, Fitoterapia i leki roślinne, Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 2014
• A.j Sarwa, Wielki leksykon roślin leczniczych, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa, 2001
• B. Kuźnicka, M. Dziak, Zioła i ich stosowanie. Historia i współczesność – wydanie III poprawione, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich PZWL, Warszawa, 1984
• İlhami Gülçın, Münir Oktay, Ekrem Kıreçcı, Ö.İrfan Küfrevıoǧlu, Screening of antioxidant and antimicrobial activities of anise (Pimpinella anisum L.) seed extracts, Food Chemistry, 2003, 83(3), str. 371-382
• Romilde Iannarelli, Oliviero Marinelli, Maria Beatrice Morelli, Giorgio Santoni, Consuelo Amantini, Massimo Nabissi, Filipp oMaggi, Aniseed (Pimpinella anisum L.) essential oil reduces pro-inflammatory cytokines and stimulates mucus secretion in primary airway bronchial and tracheal epithelial cell lines, Industrial Crops and Products, 2018, 114, str. 81-86