Goździki – właściwości zdrowotne, zastosowanie, działania niepożądane

Goździki to jedna z przypraw korzennych. Poznamy je po charakterystycznym kształcie (całe goździki kształtem przypominają nieco gwoździe), a także po wyjątkowym zapachu. Na rynku dostępne są suszone pąki kwiatowe goździków, goździki mielone, a także olej goździkowy, które mają szerokie zastosowanie m.in. w przemyśle spożywczym, kosmetycznym, farmaceutycznym, a także medycynie naturalnej. Goździki często znajdują zastosowanie w kuchni jako aromatyczna przyprawa do wypieków, mięs i napojów. Oprócz wyjątkowego aromatu i walorów smakowych wyróżniają się spośród innych przypraw korzennych właściwościami leczniczymi. Trzeba jednak pamiętać, że stosowanie goździków w celu wsparcia leczenia różnych schorzeń i dolegliwości zdrowotnych, nie zastąpi wizyty u lekarza.

Goździki – wartości odżywcze

Goździki to przyprawa, w której składzie znajdziemy liczne substancje o prozdrowotnym działaniu m.in. witaminy (witaminy z grupy B, witamina E, witamina K), sole mineralne (wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas, sód, cynk, miedź, selen), a także polifenole (m.in. eugenol) i kwasy fenolowe (kwas galusowy, kwas kawowy, kwas ferulowy, kwas elagowy, kwas salicylowy, kempferol, kwercetyna). 100 g goździków dostarcza 325 kcal. Jednak, by cieszyć się ich leczniczymi właściwościami, wystarczy zjadać dwa zmielone pąki dziennie.

Goździki zawierają eugenol, który stanowi nawet 90% składu olejku goździkowego, odpowiadając za ich lecznicze właściwości. Ten organiczny związek chemiczny naturalnego pochodzenia nadaje goździkom charakterystyczny aromat i ostry smak.

Właściwości lecznicze goździków

Chyba każdy zna charakterystyczny zapach goździków, jednak niewiele osób wie, że ta przyprawa korzenna ma liczne właściwości lecznicze, za które odpowiada eugenol. Goździki wykazują działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, przeciwbólowe i antyoksydacyjne (zawarte w goździkach związki skutecznie redukują wolne rodniki tlenowe).

Co więcej, badania dowiodły, że olejek goździkowy ma działanie antyhistaminowe oraz wspiera działanie wątroby i chroni jej komórki przed uszkodzeniami.

Zastosowanie goździków w medycynie naturalnej

W medycynie naturalnej goździki są tradycyjnie stosowane w celu wsparcia leczenia chorób infekcyjnych jamy ustnej i gardła. Ich wyjątkowe właściwości wykorzystywane są podczas leczenia zakażeń bakteryjnych (np. angina, zapalenie dziąseł, paradontoza) oraz infekcji wirusowych (np. przeziębienie, grypa) i grzybiczych (np. kandydoza jamy ustnej, afty). Goździki nie tylko ograniczają namnażanie się odpowiedzialnych za stan zapalny drobnoustrojów, ale także łagodzą związane z infekcjami sezonowymi dolegliwości np. katar oraz kaszel. Warto jednak pamiętać, że objawy infekcji wirusowych i bakteryjnych powinny zostać skonsultowane z lekarzem.

Goździki znajdują również zastosowanie w celu redukcji dolegliwości bólowych. Mogą również zwalczać ból zęba, bóle głowy, ból gardła i ból mięśni.

Właściwości lecznicze goździków są też tradycyjnie stosowane w celu wsparcia funkcjonowania przewodu pokarmowego. Napar z goździków może redukować nieprzyjemne dolegliwości m.in. wzdęcia, niestrawność, nudności i bóle brzucha. Goździki dodawane do potraw ciężkostrawnych i wzdymających, zmniejszają ryzyko wystąpienia uciążliwych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Co więcej, regulują wydzielanie wpływającej na poziom glukozy insuliny oraz obniżają poziom cholesterolu LDL, który nazywany jest „złym cholesterolem”.

Goździki słyną również z działania antyoksydacyjnego. Olejek goździkowy skutecznie zmniejsza stres oksydacyjny i redukuje wolne rodniki tlenowe, które zwiększają ryzyko rozwoju wielu chorób, w tym np. chorób nowotworowych. Co więcej, naturalne przeciwutleniacze skutecznie chronią komórki przed uszkodzeniami i opóźniają procesy starzenia się organizmu.

Pomimo wielu prozdrowotnych i leczniczych właściwości stosowanie goździków nie może zastąpić leczenia konwencjonalnego. Objawy i dolegliwości chorobowe powinny skłonić do wizyty u lekarza, z którym warto skonsultować stosowanie goździków w celu wsparcia leczenia.

Goździki na przeziębienie i grypę – zastosowanie

W przebiegu infekcji wirusowych zastosowanie znajduje napar z goździków, który można przyjmować doustnie (goździki i inne przyprawy korzenne rozgrzewają organizm), a także do płukania zmienionej chorobowo błony śluzowej gardła. Do inhalacji, na katar i kaszel, a także dezynfekcji i odświeżania powietrza stosowany jest olejek goździkowy.

Goździki na infekcje bakteryjne i grzybicze – zastosowanie

Goździki mogą być stosowane na skórę i błony śluzowe w celu wsparcia leczenia objawów infekcji np. błony śluzowej jamy ustnej i skóry. Napar z goździków i rozcieńczony olejek goździkowy można także stosować do przemywania podrażnionej skóry i wsparcia leczenia m.in. trądziku oraz grzybicy stóp i paznokci.

Goździki na ból zęba – zastosowanie

Goździki to pierwsza pomoc przy bólu zęba. Żucie goździków może pomóc na ból zęba, łagodząc stan zapalny, znieczulając i zapobiegając rozwojowi infekcji. Żucie goździków oraz płukanie jamy ustnej naparem z goździków to także sposób na inne dolegliwości i choroby stomatologiczne – tradycyjnie napar z goździków stosowany jest do płukania jamy ustnej przy chorobach dziąseł i przyzębia oraz stanach zapalnych śluzówki. Obecny w goździkach eugenol nie tylko działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo i antyseptycznie, ale także odświeża oddech. Na bolące miejsca można także zastosować rozcieńczony olejem roślinnym olejek goździkowy.

Goździki na ból mięśni – zastosowanie

Olejek goździkowy wykazuje działanie rozgrzewające, które w połączeniu z działaniem przeciwzapalnym i przeciwbólowym, skutecznie redukuje ból mięśni. Olejek goździkowy, rozcieńczony olejem bazowym (np. olejem roślinnym), można wcierać w obrębie bolącego miejsca oraz stosować podczas rozluźniającego napięte mięśnie masażu.

Jak stosować napar z goździków i olejek goździkowy?

Żucie goździka, stosowanie naparu z goździków i olejku goździkowego pomaga radzić sobie z różnymi dolegliwościami.

Napar z goździków można przygotować, zalewając 1-2 goździki połową szklanki gorącej wody i odstawiając na kilkanaście minut do zaparzenia. Napar można także przygotować z ¼ łyżeczki mielonych goździków. Płyn ten wykazuje właściwości przeciwzapalne i antybakteryjne. Może być stosować zewnętrznie do przemywania twarzy.

Na przeziębienie i grypę możemy przygotować napar z goździków do picia. Jego smak i właściwości doskonale dopełniają inne przyprawy korzenne (np. cynamon i kardamon) oraz zioła (np. tymianek, majeranek, oregano). Do herbatki z goździków możemy także dodać imbir, sok z cytryny, sok malinowy i miód. Herbata z goździkami dodaje energii i wspiera układ immunologiczny w sezonie infekcyjnym.

Olejek goździkowy ma wiele korzyści zdrowotnych. Zawdzięcza je zawartości eugenolu – aktywnego składnika, który wykazuje właściwości znieczulające. Ponadto dzięki eugenolowi olej goździkowy zapobiega tworzeniu się ognisk zapalnych w jamie ustnej. Dzięki przeciwzapalnemu działaniu może zmniejszać też obrzęk i podrażnienia istniejących miejsc zapalnych. Stosowany jest jako domowy sposób walki z bólem zębów i dziąseł oraz z owrzodzeniami jamy ustnej, a nawet nieświeżym oddechem. Przed zastosowaniem olejku z pąków goździków trzeba go rozcieńczyć. Co ważne, na skórę i błony śluzowe powinien być stosowany jedynie w 100% naturalny olejek goździkowy. Jako antyseptyk olejek goździkowy może być używany miejscowo również w celu zwalczania zakażeń bakteryjnych i grzybiczych oraz odkażania ran i skaleczeń.

Goździki – działania niepożądane

Stosowanie nierozcieńczonego olejku goździkowego może powodować podrażnienia skóry i błon śluzowych, a także podrażniać żołądek. Słaby napar z goździków rzadko powoduje podrażnienia. Olejek goździkowy oraz napar z goździków powinny być stosowane doraźnie, najlepiej po konsultacji z lekarzem. Eugenol wpływa na proces krzepnięcia krwi – goździki nie powinny być stosowane przez osoby z zaburzeniami krzepnięcia oraz osoby stosujące leki przeciwzakrzepowe.

Goździki mogą wywołać reakcję alergiczną. Nie należy stosować olejku goździkowego u niemowląt i małych dzieci. Ze stosowania olejku goździkowego powinny zrezygnować kobiety ciężarne i karmiące piersią oraz osoby przewlekle chore i przyjmujące leki, bo może on wchodzić w interakcje z substancjami leczniczymi.

Należy pamiętać, że mimo swoich korzystnych właściwości, goździki mogą mieć także skutki uboczne i mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek terapii naturalnej z dodatkiem goździków, zawsze warto skonsultować się z lekarzem.

Goździki jako przyprawa

Goździki to znana na całym świecie przyprawa, która dopełnia smak wielu potraw. Goździki stosowane są m.in. do mięs, wypieków, przetworów oraz napojów. Możemy je wykorzystać jako dodatek do pieczeni, sosów, marynat, a także do dań jednogarnkowych np. gulaszu. Często stosuje się goździki do aromatyzowania deserów, takich jak jabłka pieczone, gruszki w czerwonym winie, ciasta dyniowe, pierniki i ciasta drożdżowe, a także dań na słono np. ryżu zapiekanego z jabłkami i cynamonem oraz owsianki.

Goździki nadają charakterystyczny smak niektórym przetworom oraz napojom. Bardzo popularne jest dodawanie goździków i innych przypraw korzennych do herbaty, grzanego wina i grzanego piwa.

Jak przechowywać goździki?

Goździki należy przechowywać w szczelnie zamkniętym pojemniku, najlepiej w szklanym słoiku, w ciemnym i suchym miejscu. Pozostawione w otwartym opakowaniu szybko tracą swój wyjątkowy smak i aromat.

Czytaj też:
Konfitura z pigwy z cynamonem i goździkami. PrzepisCzytaj też:
Pij trzy filiżanki tego naparu każdego dnia. Uchroni cię przed chorobami

Źródła:

• Nowak K. i in., Olejek goździkowy – właściwości i zastosowanie, CHEMIK, 66, 2, s. 145-147, 2012
• Kędzia A. i in., Przeciwgrzybicze działanie olejku goździkowego, Postępy fitoterapii 1, s. 15-18, 2014
• Gabera El-Sabera Batiha i in., Syzygium aromaticum L. (Myrtaceae): Tradycyjne Zastosowania, bioaktywne składniki chemiczne, Działalność farmakologiczna i toksykologiczna, Biomolekuły, 10(2):202, Styczeń, 2020