Woda na zaparcia – którą wybrać?
Fizjologia jelit, procesy absorpcyjne, transport przezbłonowy i mechanizm działania błonnika w pełni uzasadniają znaczenie odpowiedniego nawadniania organizmu w terapii zaparć. Zaleca się zwiększenie podaży płynów do co najmniej 3 litrów dziennie.
Co pić na zaparcia? Po pierwsze: wodę. Na rynku dostępny jest szeroki asortyment wód mineralnych, naturalnych, źródlanych, stołowych mineralizowanych itd. Warto wiedzieć, co kryje się za oznaczeniami na etykietach. Wody butelkowane dzieli się na:
- naturalne wody mineralne (stabilny skład, pozytywny wpływ na zdrowie, pochodzenie: złoże podziemne);
- naturalne wody źródlane – pochodzą z naturalnego, tego samego źródła (nie różnią się od wody do zbiorowego zaopatrzenia ludności);
- wody stołowe (z różnych źródeł, często uzdatniane i mineralizowane).
Wyróżnia się też wody niskozmineralizowane (poniżej 500 mg soli mineralnych na litr w składzie) oraz wysokozmineralizowane (powyżej 1500 mg soli mineralnych na litr). Wody wysokozmineralizowane, ze względu na dużą zawartość sodu, są niewskazane przy m.in. nadciśnieniu tętniczym i chorobach układu sercowo-naczyniowego lub chorobach nerek.
Sposoby na zaparcia: sok, jogurt czy mała czarna?
Do napojów wartościowych pod względem żywieniowym oraz pomocnych w terapii zaparć należą świeżo wyciskane soki owocowe. Soki owocowe zawierają sorbitol, fruktozę i związki fitochemiczne, często błonnik oraz oczywiście wodę. Można też sięgać po całe owoce, które są stosunkowo dobrym źródłem płynów. Przy problemach z wypróżnieniem poleca się gruszki, jabłka ze skórką, kiwi, suszone śliwki i kompoty z suszonych śliwek.
Suszone śliwki są bogatym źródłem błonnika (6,1 g/100 g), fruktozy (fruktanów) i sorbitolu (14,7 g/100 g) czyli nieprzyswajalnego alkoholu cukrowego o właściwościach przeczyszczających. Zawierają też dużą ilość związków fenolowych (184 mg /100 g), przede wszystkim kwasów neochlorogenowych i chlorogenowych, które mogą wspierać działanie przeczyszczające sorbitolu.
W zaparciach czynnościowych ze spowolnionym pasażem jelitowym warto od czasu do czasu skusić się na filiżankę słabej kawy lub herbaty (możliwy stymulujący wpływ na perystaltykę jelitową).
Prawidłowa mikroflora jelitowa pomaga uregulować rytm wypróżnień i zmniejszyć dolegliwości towarzyszące zaparciom. Jej wzrost i rozwój wspierają fermentowane produkty mleczne, w tym: naturalne kefiry, jogurty, kwaśne mleko i maślanka. Tradycyjnie otrzymuje się je w procesach fermentacji, „ukwaszenia” mleka przez zespół specyficznych drobnoustrojów.
Do płynów niezalecanych przy zaparciu należą napoje alkoholowe, kakao, czekolada, mocna czarna herbata i mocna kawa.
Siemię lniane, czyli zdrowie przewodu pokarmowego
W nasionach lnu znajdują się spore ilości błonnika (frakcji rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej): 24,5 g/100 g. Błonnik wpływa regulująco na procesy zachodzące w przewodzie pokarmowym (w tym na rytm wypróżnień), stymuluje ruchy perystaltyczne i skraca czas pasażu jelitowego oraz wspiera rozwój prawidłowej mikroflory jelitowej (może istotnie wpływać zarówno na jej skład ilościowy, jak i jakościowy). Gdy skład flory ulega zaburzeniu, zwiększa się ryzyko wystąpienia problemów z wypróżnieniem i innych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Więcej o przyczynach zaparć przeczytać można na http://www.stopzaparciom.pl/.
W siemieniu lnianym zawarte są lignany, czyli fitoestrogeny obecne przede wszystkim w roślinach bogatych w błonnik, jak: zboża (pszenica, jęczmień i owies), rośliny strączkowe (fasola, soczewica, soja), warzywa (brokuły, czosnek, szparagi, marchewka), owoce (np. jagodowe). Lignany wspierają zdrowie i czynność przewodu pokarmowego oraz chronią przed rakiem jelita grubego. Według dostępnych danych, siemię lniane zawiera ok. 75–800 razy więcej lignanów niż ziarna zbóż, rośliny strączkowe, warzywa i owoce.
W skład siemienia lnianego wchodzą ponadto śluzy roślinne o działaniu osłaniającym, powlekającym i ochronnym, które łagodzą podrażnienia i zapobiegają schorzeniom przewodu pokarmowego.
Zaparcia – kiedy sięgnąć po lek?
Nie tylko podaż płynów ma znaczenie w terapii zaparć. Należy stosować dietę wysokobłonnikową (20-30 g błonnika dziennie) i pamiętać o regularnej, większej aktywności fizycznej.
Jeśli metody niefarmakologiczne zawiodą, można rozważyć farmakoterapię. Jednym ze skutecznych leków pierwszego rzutu jest bisakodyl, który działa miejscowo w jelicie grubym, gdzie ulega przekształceniu w difenol. Lek działa silnie drażniąco na błonę śluzową jelita, zwiększa uwodnienie mas kałowych, skraca pasaż jelitowy i ułatwia wypróżnienie.
Źródła:
Markland AD., Palsson O., Goode PS. et al. Association of Low Dietary Intake of Fiber and Liquids with Constipation: Evidence from the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) Am J Gastroenterol. 2013; 108(5): 796–803.
Brzozowska A., Gawęcki J., Woda w żywieniu i jej źródła. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Poznań 2008.
Attaluri A, Donahoe R, Valestin J, Brown K, Rao SS. Randomised clinical trial: dried plums (prunes) vs. psyllium for constipation. Aliment Pharmacol Ther. 2011;33:822–828.
Nyrop KA., Palsson OS., Levy RL. et al. Costs of health care for irritable bowel syndrome, chronic constipation, functional diarrhoea and functional abdominal pain. Aliment Pharmacol Ther. 2007;26(2):237–248.
Jarosz M., Żywienie osób w wieku starszym. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008.
Ferrazzi S, Thompson GW, Irvine EJ et al. Diagnosis of constipation in family practice. Can J Gastroenterol. 2002;16(3):159–164.
Lembo A, Camilleri M. Chronic Constipation. N Engl J Med. 2003;349(14):1360–1368.
Bae SH. Diets for Constipation. Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr. 2014; 17(4): 203–208.
Portalatin M., Winstead N. Medical Management of Constipation. Clin Colon Rectal Surg. 2012; 25(1): 12–19.
Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
Kajla P., Sharma,A., Sood DR. Flaxseed - a potential functional food source. J Food Sci Technol. 2015; 52(4): 1857–1871.
Gawęcki J., Żywienie człowieka, Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
Kienzle Horn S., Vix JM., Schuijt C. et al. Efficacy and safety of bisacodyl in the acute treatment of constipation: a double-blind, randomized, placebo-controlled study. Aliment Pharmacol Ther. 2006;23:1479–88.
Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.
Zingg U., Miskovic D., Pasternak I. et al. Effect of bisacodyl on postoperative bowel motility in elective colorectal surgery: a prospective, randomized trial. Int J Colorectal Dis. 2008;23:1175–83.
Dzierżanowski T., Rydzewska G. Zaparcie stolca – trudny problem leczniczy. Przegląd Gastroenterologiczny. 2012; 7 (5): 249–263.
Payne A., Barker H. Dietetyka i żywienie kliniczne. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2013.
Hermann J., Kościński T., Drews M. Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych. Ginekologia Polska. 2012; 83: 849–853.
Szota M. Postępowanie w zaparciach. Lek w Polsce. 2013; 4 (264): 53–58.
Manabe N., Cremonini F., Camilleri M. et al. Effects of bisacodyl on ascending colon emptying and overall colonic transit in healthy volunteers. Aliment Pharmacol Ther. 2009; 30(9): 930–936.
Whitehead W.E., Wald A., Norton N.J. Treatment options for fecal incontinence Dis. 2. Colon Rectum. 2001; 44: 131–144.
Wald A. Constipation in the primary care setting: current concepts and misconceptions. Am J Med. 2006;119(9):736–739.
Postępowanie w zaparciu. Podsumowanie wytycznych American Gastroenterological Association 2013. Medycyna Praktyczna. 2013; 12: 44–50.
Postępowanie w nienowotworowych chorobach odbytnicy i odbytu. Podsumowanie wytycznych American College of Gastroenterology. Medycyna Praktyczna. 2014; 2015; 3: 26–34.
Charytoniuk A., Simon K. Diagnostyka i leczenie zaparć u młodych osób. Medycyna po Dyplomie. 2013; 5, [dostęp online].
Jarosz M., Dzieniszewski J. Zaparcia – porady lekarzy i dietetyków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
Suares NC, Ford AC. Systematic review: the effects of fibre in the management of chronic idiopathic constipation. Aliment Pharmacol Ther. 2011;33(8):895–901.
Jarosz M., Szponar L., Rychlik E., Znaczenie wody w żywieniu człowieka i jej wpływ na ogólną kondycję organizmu. Wyciąg z ekspertyzy Instytutu Żywności i Żywienia, 2007
Boilesen SN., Tahan S., Dias FC. Et al. Water and fluid intake in the prevention and treatment of functional constipation in children and adolescents: is there evidence? Jornal de Pediatria. 2017; 4 (23): 320-327.