Święcenie pokarmów na Wielkanoc ma w Polsce bardzo długą tradycję. Pójście ze święconką do kościoła to dla katolików jeden z ważniejszych elementów świąt – tak jak uczestnictwo w triduum paschalnym w Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielką Sobotę. Co właściwie oznacza święconka i jaką niesie symbolikę?
Tradycja święcenia pokarmów
Na ziemiach polskich od wieków święcono pokarmy. Kiedyś jednak nie udawano się z koszyczkami do kościołów, ale kapłani jeździli po wsiach i błogosławili jedzenie. Na wsiach rozstawiono stoły, nakrywano je białymi obrusami i układano na nich jedzenie. Księża błogosławili jadło, by zapewnić dostatek i pomyślność ludności na cały kolejny rok.
Podania o tym, jak na Wielkanoc błogosławiono baranka, jajka, masła znajdują się w dokumentach już z XVII wieku. Z biegiem czasu zwyczaj ten ewoluował i w XIX wieku w Wielką Sobotę katolicy zaczęli chodzić do świątyń z koszami pełnymi jedzenia. Nie były to małe, symboliczne koszyczki, jakie znamy dzisiaj. Raczej duże wiklinowe kosze wypełnione różnymi przysmakami.
W regionach, które wcielono do Polski po II wojnie światowej (a więc na zachodnich krańcach kraju), zwyczaj święcenia pokarmów na Wielkanoc spopularyzował się dopiero w latach 70. XX wieku wraz z napływem ludności z centralnych regionów Polski. Dziś jest jednym z głównych symboli świąt wielkanocnych, który przyrównuje się do ubierania choinki w Boże Narodzenie.
Czytaj też:
Jajka po polsku według Mateusza Gesslera. Sprawdź ten (nie tylko świąteczny) przepis
Symbolika święcenia pokarmów
Święconka w tradycji katolickiej ma ogromne znaczenie. Jest symbolem Zmartwychwstania i Życia, zbawienia, które dokonuje się za pomocą ofiary Jezusa na krzyżu. To z tego względu do wielkanocnego koszyczka wkładamy określone pokarmy: baranka, chleb, sól, pieprz, jajka, wędlinę, chrzan.
Współcześnie wkłada się również małe buteleczki z wodą święconą, babki wielkanocne, czekoladowe zajączki, kiełbasę, gałązki bukszpanu. Koszyki są coraz bogatsze i tylko od naszej inwencji twórczej zależy, co do nich włożymy. Nie powinno w nich jednak zabraknąć podstawowych pokarmów.
Co wkładamy do święconki? Symbolika pokarmów
Święconka powinna być przygotowana ze szczególną pieczołowitością. Tradycyjnie wiklinowy koszyczek wykłada się białą haftowaną serwetką i ozdabia gałązkami bukszpanu. Można również udekorować go kwiatami, jeśli mamy do nich dostęp. W środku układamy pokarmy i przykrywamy je śnieżnobiałą haftowaną serwetką.
Każdy z pokarmów, który wkładamy do koszyczka, ma ścisłą symbolikę:
- baranek – symbol zwycięstwa życia nad śmiercią, oznaka Chrystusa, który zmartwychwstał. Na śniadaniu wielkanocnym powinien zajmować szczególne miejsce na świątecznym stole, by przypominać o istocie świąt. Współczesne baranki najczęściej są wykonane z cukru, kiedyś robiono je z masła
- chleb – kolejny symbol Jezusa Chrystusa
- jaja – w koszyczku wielkanocnym powinny znaleźć się pisanki, które są symbolem płodności i rodzącego się nowego życia. Kiedyś uważano, że by zapewnić sobie powodzenie, trzeba święcić nieparzystą liczbę pisanek
- sól – symbol życia, trwałości i nieśmiertelności
- wędlina – symbol dobrobytu
- masło – symbol dostatku
- chrzan – symbol męki Jezusa Chrystusa
- baba wielkanocna – symbol dostatku
- kurczaczek lub zajączek wielkanocny – symbol odradzającego się życia
Co robimy ze święconką?
W Wielką Sobotę trzeba poświęcić koszyczek i odstawić go, by poczekał do wielkanocnego śniadania. Nie wolno naruszyć jego zawartości przed końcem Wielkiego Postu.
Na świątecznym stole koszyczek musi zająć szczególne miejsce. Uważa się, że w czasie wielkanocnego śniadania wszystkie pokarmy ze święconki powinny zostać zjedzone, by zapewnić sobie pomyślność i dostatek na kolejny rok.
Czytaj też:
Najszybszy sos do jajek. Wystarczy, że masz w domu dwa składniki