Przez lata modelem prezentującym podstawowe zasady zdrowego żywienia była piramida. Najpierw była to Piramida Zdrowego Żywienia, w której produkty zbożowe stanowiły podstawę naszej diety, a od 2016 roku – Nowa Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, która – zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – w podstawie miała „codzienną aktywność fizyczną”, a tuż nad nią „warzywa i owoce”. Od końca 2020 roku obowiązuje nowy Talerz Zdrowego Żywienia. Ma być prostszy w zapamiętaniu i stosowaniu oraz może pomóc w powrocie do zdrowego odżywiania.
Talerz zdrowego żywienia – zasady
1. Owoce i warzywa
Owoce i warzywa są ważnym elementem zdrowej diety i wzmacniają odporność. Są istotnym źródłem wielu składników odżywczych, jak również błonnika, wspomagającego trawienie. Owoce i warzywa to także sprzymierzeńcami w walce ze zbędnymi kilogramami, gdyż większość z nich ma dużą zawartość wody. Wypełnią żołądek, więc szybciej można poczuć sytość. Taki zabieg pomaga znacznie obniżyć wartość energetyczną całego posiłku.
50%talerza to miejsce dla warzyw i owoców. W ciągu dnia powinniśmy ich zjeść min. 400 g. To na przykład 1 duży pomidor i 1 duże jabłko. Owoce i warzywa to bardzo dobre rozwiązanie - mają mało kalorii przy dużej objętości. Warzyw powinniśmy jeść więcej niż owoców (3/4 warzyw do 1/4 owoców). Pozwoli to dostarczyć organizmowi ogrom witamin, składników mineralnych i błonnika, co wpłynie pozytywnie na zdrowie i samopoczucie.
Aż 50% pracujących Polaków nie je codziennie owoców, 40% nie spożywa codziennie warzyw. Według zaleceń dietetyków owoce i warzywa powinny być jedzone w ilości minimum 400 g dziennie w proporcji ¼ do ¾ - im ich więcej, tym lepiej.
Zamiast plasterka pomidora na kanapce, warto pokroić go w ćwiartki i zjeść całego. Albo dwa. Nie trzeba od razu pić zielonych koktajli z jarmużu jeśli nie jest się do nich przekonany. Jednak nie warto zamykać się na nowości, próbując ich niczego nie tracimy. Jeśli już chcemy coś zjeść, należy raz a porządnie – kanapkę z dużą ilością warzyw zamiast jednej rodzynki, połówki cukierka czy paluszka co 15 minut. Jeśli każdy posiłek będzie skomponowany według zasady zdrowego talerza, po prostu się najemy i bez trudu wytrzymamy do kolejnego posiłku. – komentuje Magdalena Kartasińska, dietetyk kliniczny i kierownik działu dietetycznego Dailyfruits.
2. Białko
¼ talerza warto zapełnić źródłami białka – podstawowym budulcem organizmu. To miejsce dla chudego mięsa, ryb, nasion roślin strączkowych, nabiału i jaj. Jeśli nie ułoży się ich zbyt dużo nie powinno się przekroczyć ilości białka w diecie. Zdrowa osoba, bez planu rozbudowy mięśni powinna zjadać 0,8 – 1,2 g/kg masy ciała białka. Zarówno mięsożercy, jak i wegetarianie mogę tę ilość przekroczyć: 100 g piersi kurczaka po obróbce to ponad 26 g białka, a 100 g ugotowanych strączków to ok. 10 g. Korzystanie z różnych źródeł białka podczas zapełniania ¼ talerza sprawi, że ilość będzie kontrolowała się sama.
3. Zboża
¼ talerza to zboża i warzywa skrobiowe, czyli węglowodany – główne paliwo organizmu. Im więcej będzie zbóż pełnoziarnistych, tym lepiej. Ale ziemniaki też są w porządku. Są niskokaloryczne do momentu zalania ich tłuszczem lub gęstym sosem. Jeśli nie lubimy „ciemnego” makaronu to razowe pieczywo i grube kasze nie będą problemem. Warto jednak wiedzieć, że „jasne” produkty zbożowe mają mało błonnika oraz niższy indeks sytości. Nie dość, że zjesz ich więcej, to szybciej jest się głodnym. Szczególnie w przypadku makaronu warto uważać na wielkość porcji.
4. Tłuszcze
Nie wolno zapominać o codziennej dostawie zdrowych kwasów tłuszczowych. Często są one już w produktach na talerzu – porcji śledzia czy awokado. Warto dodawać po kilka orzechów do owsianki lub łyżkę oliwy do sałatki.
5. Woda
Należy wypijać codziennie 1,5-2l wody, by prawidłowo nawadniać organizm. Woda zapewni lepszą kontrolę sytości – warto zwrócić uwagę czy ochota na „małe co nieco” nie zniknie, gdy wypijemy porządną szklankę wody.
Czytaj też:
Dieta MIND to jedna z prawdziwie zdrowych diet. A to ze względu na działanie dla mózguCzytaj też:
Jak się odżywiasz, seniorze? Za mała różnorodność, zbyt długie przerwy między posiłkami