Rosnące wskaźniki otyłości, chorób serca i cukrzycy w dużej mierze spowodowane dietą są problemem globalnym, który rośnie od dziesięcioleci. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 2016 r. prawie 2 miliardy dorosłych na całym świecie miało nadwagę lub otyłość.
Jedną z teorii wyjaśniających, dlaczego wskaźniki otyłości wzrosły tak znacząco, jest „teoria niedopasowania”, która twierdzi, że to, co jedzą ludzie, ewoluowało przez tysiąclecia, i przetworzyło się w pewną dietę, która nie pasuje już do diety, którą ludzie spożywali przez ostatnie 50 lat.
Czytaj też:
Naukowcy: Utrzymanie wagi zależy od mózgu, a nie tylko od siły woli
Jak przebiegało badanie?
W badaniu przyjrzano się mieszkańcom Turkany w północno-zachodniej Kenii. Populacja podzieliła się tam na osoby, które nadal prowadzą tradycyjny tryb życia oraz takie, które przenoszą się do miasta i przyjmują bardziej nowoczesną dietę.
Dało to naukowcom wyjątkowy wgląd w bezpośrednie skutki przejścia na dietę zbliżoną do tego, co jedli przodkowie człowieka - można powiedzieć, że jest to dieta rodzima - oraz na rodzaje żywności, które obecnie spożywa większość ludzi na świecie.
Analizując 1226 dorosłych Turkana w 44 lokalizacjach, naukowcy odkryli, że ci mieszkańcy Turkany nadal prowadzący tradycyjny styl życia osiągnęli wysokie wyniki wszystkich 10 biomarkerów zdrowia, w tym zdrowia kardiometabolicznego.
Osoby mieszkające w miastach miały jednak gorsze biomarkery zdrowotne, w tym wyższe wskaźniki otyłości, chorób serca, cukrzycy i nadciśnienia.
Różnice wykazały również korelację między tym, jak długo różni ludzie mieszkali w miastach, a wzrostem tych gorszych wyników zdrowotnych.
Nie istnieje dieta absolutnie zła
– Człowiek wyewoluował w zupełnie innym środowisku niż żyje obecnie – mówi Amanda Lea, główna autorka badania oraz adiunkt w Instytucie badań Lewis-Sigler dla Integrative Genomics w Princeton.
– Żadna dieta nie jest powszechnie zła – kontynuowała Lea. – Chodzi o niezgodność między twoją historią ewolucji a tym, co obecnie jesz.
– Współczesna dieta wykorzystuje naturalną skłonność organizmu do „planowania przyszłości” – powiedział dr Benjamin J. Bikman, badacz metabolizmu i profesor nadzwyczajny fizjologii i biologii rozwoju na Uniwersytecie Brighama Younga w Utah.
– W przypadku tradycyjnego stylu życia, w tym tradycyjnej diety, pożywienia nie ma zbyt wielkiego wpływu. Organizm jest tak skonstruowany, że magazynuje energię, kiedy jest w stanie przygotować się na przyszłe czasy, kiedy pożywienia może brakować –powiedział Bikman. – W naszym nowoczesnym środowisku obfitość i stały dostęp do przetworzonej żywności oznacza, że nasze ciała oszczędzają energię na okres niedoboru, który nigdy nie nadejdzie.
Co wiemy o diecie prehistorycznej?
– Oryginalna dieta Turkana jest tylko jedną z wielu możliwych diet, które mogli stosować przodkowie, więc nie powinniśmy zbytnio ekstrapolować z tego jednego badania – powiedział dr Dexter Shurney, prezes American College of Lifestyle Medicine.
Ale są elementy, które możemy usunąć, aby zrozumieć, jak może wyglądać mniej niedopasowana dieta.
– Większość diet przodków była prawdopodobnie bardziej oparta na roślinach. Azjaci mieli diety, w których od wieków dominował ryż, ziemniaki były u Inków, kukurydza u Majów i Azteków, pszenica u starożytnych Egipcjan – powiedział Shurney. – Główną różnicą jest ilość przetworzonej żywności, którą obecnie spożywamy.
Zwrócił uwagę na badanie przeprowadzone na Northwestern University w 2019 roku, w którym oszacowano, że 71 procent amerykańskiej diety było „ultra przetworzone”.
– Przetworzona żywność ma zazwyczaj wyższą zawartość soli, kalorii, tłuszczu i zawiera mniej błonnika i innych składników odżywczych niezbędnych dla optymalnego zdrowia – powiedział Shurney. – Dodatkowo ma tendencję do siania spustoszenia w naszym mikrobiomie jelitowym. Nasi przodkowie z pewnością jedli nieprzetworzone diety.
Czytaj też:
Jak utrzymać ciało w dobrej formie przez zimne miesiące?
Jak dieta zapobiega cukrzycy i chorobom serca?
Spożywanie większej ilości produktów pełnoziarnistych, owoców i warzyw oraz zdrowych tłuszczów jest już podstawą wielu zdrowych diet, które eksperci już zalecają. Wśród nich są między innymi dieta niskowęglowodanowa, dieta śródziemnomorska i dieta Paleo.
Innymi słowy, wiemy, co ludzie powinni robić jako jednostki, ale wiedza ta nie przekłada się na zmniejszenie globalnego wskaźnika otyłości, cukrzycy i chorób układu krążenia.
„Rdzenne populacje, które niedawno przeszły na gospodarki rynkowe, wykazują wyższe wskaźniki otyłości i zespołu metabolicznego w porównaniu z grupami na poziomie minimum egzystencji” - piszą autorzy. „Potrzeba ekstremalnych rozbieżności między najnowszą historią ewolucji populacji a stylem życia, aby wywołać choroby przewlekłe, które są obecnie powszechne na całym świecie; w Turkanie sytuacja ta wydaje się manifestować na obszarach miejskich, uprzemysłowionych, ale nie na obszarach wiejskich o zmieniających się warunkach życia, ale z ograniczonym dostępem do gospodarki rynkowej”.
– Nasze nowoczesne środowisko żywieniowe nie sprzyja zdrowiu – powiedziała dr Nicole Avena-Blanchard, adiunkt w Mount Sinai Medical School w Nowym Jorku i profesor wizytujący psychologii zdrowia na Uniwersytecie Princeton w New Jersey.
– Jasne, żyjemy dłużej niż nasi przodkowie, ale jest to częściowo spowodowane faktem, że dysponujemy lekarstwami, które utrzymują nas przy życiu, gdy rozwijamy się w chorobach związanych z dietą (np. leki na cholesterol lub leki na cukrzycę) –powiedziała.
– Myślę, że lepiej będzie nam bronić systemowej zmiany w ogólnym podejściu do naszej diety – powiedziała. – Częścią problemu jest to, że konsekwencje zdrowotne diety złożonej z przetworzonej żywności często ujawniają się po pewnym czasie, więc ludzie nie zawsze przypisują swoje problemy zdrowotne swojej diecie
Czytaj też:
Coś byś zjadł? Sprawdź, po jakie przekąski sięgają dietetycy