Dna moczanowa, inaczej nazywana podagrą, skazą moczanową czy artretyzmem, to uciążliwe schorzenie, które utrudnia normalne funkcjonowanie, wywołując ból stawów i ograniczając sprawność fizyczną. Osoby, u których występują objawy dny moczanowej, powinny stosować dietę ubogopurynową, dzięki której redukowane jest ryzyko odkładania się kryształków moczanu sodu w stawach. Stosowanie diety moczanowej ma na celu zmniejszenie wydzielania kwasu moczowego i uniknięcie zaostrzenia się przebiegu choroby, która może doprowadzić do poważnych powikłań. Nieprzestrzeganie zasad diety przy podagrze zwiększa m.in. ryzyko uszkodzenia stawów.
Dna moczanowa – przyczyny, objawy, leczenie
Dna moczanowa (skaza moczanowa) to choroba zapalna stawów, którą wywołują zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego (nadmierna produkcja kwasu moczowego lub upośledzone wydalanie kwasu moczowego z organizmu). Jeżeli poziom kwasu moczowego we krwi wzrasta, to obecny w organizmie moczan sodu w postaci kryształków zaczyna gromadzić się w tkankach, powodując występowanie silnych dolegliwości bólowych (napad dny moczanowej). Najczęściej kryształki kwasu moczanu sodu odkładają się w małych stawach (np. stawy palucha u stopy), jednak mogą również zacząć gromadzić się w narządach wewnętrznych, stając się przyczyną różnych powikłań.
Wysokie stężenie kwasu moczowego we krwi może mieć różne przyczyny. Zaburzeniami metabolizmu kwasu moczowego i nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi skutkuje m.in. nieprawidłowy sposób odżywiania. Ryzyko zachorowania na podagrę zwiększa również nadużywanie alkoholu. Inne przyczyny dny moczanowej to np. wrodzona wada metaboliczna, uraz, przyjmowanie niektórych leków, wychłodzenie organizmu i odwodnienie. Dnie moczanowej mogą towarzyszyć inne schorzenia np. zaburzenia lipidowe, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze i choroba niedokrwienna serca. Objawy dny moczanowej to m.in.:
- nasilony stan zapalny pojedynczego stawu (najczęściej w obrębie palucha u stopy),
- silne dolegliwości bólowe w obrębie zaatakowanego stawu,
- zaczerwienienie i obrzęk oraz ocieplenie skóry,
- złuszczanie naskórka,
- objawy ogólne (np. podwyższona temperatura ciała, dreszcze, złe samopoczucie).
Najczęściej dna moczanowa jest związana ze stosowaniem bogatej w puryny diety oraz nadużywaniem alkoholu. U kobiet dna moczanowa występuje stosunkowo rzadko (może rozwinąć się po menopauzie). Co ważne, nie u wszystkich pacjentów, u których występuje zwiększone stężenie kwasu moczowego we krwi, dochodzi do rozwoju dny moczanowej.
Rozpoczęcie stosowania diety moczanowej przy pierwszych objawach podagry zmniejsza ryzyko zaostrzenia się jej przebiegu oraz częstego występowania napadów uciążliwego bólu.
Puryny – co to jest?
Puryny to heterocykliczne związki tworzące pierścienie aromatyczne, które znajdują się w większości naturalnych i przetworzonych produktów spożywczych. Wyróżniamy produkty o wysokiej zawartości puryn, produkty o średniej zawartości puryn i produkty o niskiej zawartości puryn.
Dna moczanowa – dieta. Jakich produktów unikać przy dnie moczanowej?
Najważniejszą zasadą diety przy dnie moczanowej jest rezygnacja ze spożycia produktów o wysokiej i średniej zawartości puryn. Pokarmy o wysokiej i średniej zawartości puryn to m.in.:
- owoce morza,
- tłuste mięso,
- przetwory mięsne (np. wędliny),
- wywary mięsne,
- wywary z kości,
- podroby,
- tłuste ryby,
- przetwory rybne (np. konserwy rybne, ryby wędzone),
- galarety mięsne,
- suche nasiona roślin strączkowych,
- rabarbar,
- szpinak,
- szczaw,
- mak,
- czekolada,
- przyprawy korzenne,
- ostre przyprawy (np. pieprz czarny),
- musztarda,
- grzyby (np. pieczarki, prawdziwki, boczniaki),
- piwo i inne napoje alkoholowe (z wyjątkiem wina),
- słodzone nektary owocowe, napoje owocowe, napoje gazowane,
- naturalne kakao i kakao rozpuszczalne.
Powyższe pokarmy nie są zalecane dla osób, u których występuje dna moczanowa. Z codziennego jadłospisu trzeba przede wszystkim wyeliminować tłuste mięso i jego przetwory, podroby, tłuste ryby i przetwory rybne, owoce morza, wywary mięsne i wywary na kościach, tłuszcze pochodzenia zwierzęcego, które zawierają nie tylko tłuste mięsa oraz masło, smalec czy łój, ale także tłuste produkty mleczne np. serki topione i tłusta śmietana. Te produkty zawierają dużo związków purynowych, które wpływają na stężenie kwasu moczowego we krwi.
Dieta w dnie moczanowej powinna być również uboga w cukier, słodycze i wyroby cukiernicze. Niezbędne jest zaprzestanie picia alkoholu – w szczególności piwa.
Dna moczanowa a dieta. Produkty dozwolone w diecie ubogopurynowej
W diecie przy dnie moczanowej jest miejsce na wiele smacznych i zdrowych produktów spożywczych. Produkty zalecane dla osób, u których została zdiagnozowana skaza moczanowa, to m.in.:
- produkty zbożowe (np. pieczywo pełnoziarniste, kasza gryczana, makarony i inne produkty mączne),
- jarzyny (np. marchew, seler, kapusta, kalafior, kalarepa, bakłażan, ogórki, papryka, pietruszka, pomidory, rzodkiewka, ziemniaki),
- chude mięso i chude ryby (w ograniczonej ilości),
- bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe oleje roślinne,
- mleko oraz półtłuste i odtłuszczone przetwory mleczne (np. jogurt naturalny, kefir, kwaśne mleko, sery twarogowe),
- jajka,
- naturalne soki owocowe bez cukru oraz przeciery owocowe.
Leczenie dietetyczne hiperurykemii uwzględnia również stosowanie diety niskokalorycznej, która pozwala w zdrowy sposób zmniejszyć masę ciała u osób z nadwagą i otyłością, codzienną aktywność fizyczną oraz picie dużej ilości wody niegazowanej (około 2 litrów dziennie). Przestrzeganie zasad diety ubogopurynowej jest bardzo ważne, bo pozwala zmniejszyć ryzyko występowania napadów dny moczanowej oraz uszkodzenia narządu ruchu i innych powikłań.
Dieta w dnie moczanowej – o czym jeszcze trzeba pamiętać?
Dieta w podagrze powinna być urozmaicona, co pozwala zapobiegać niedoborom żywieniowym. Bardzo ważne jest regularne spożywanie posiłków oraz komponowanie jadłospisu zgodnie z zasadami zdrowego odżywiania. W codziennym jadłospisie powinny znaleźć się warzywa i owoce, węglowodany złożone, wartościowe źródła białka oraz zdrowe tłuszcze. Na stan zdrowia ma także wpływ sposób przygotowywania posiłków – w diecie powinno znaleźć się jak najwięcej potraw gotowanych. Nie jest zalecane spożywanie potraw smażonych i duszonych.
Ewentualne wątpliwości dotyczące produktów, które mogą znaleźć się w diecie moczanowej, warto przedyskutować z doświadczonym dietetykiem. Przy dnie moczanowej wskazówki dietetyka są szczególnie ważne, gdy u chorego występują także inne schorzenia.
Czytaj też:
Dna moczanowa – czynniki, które sprzyjają jej wystąpieniu. Wiele osób popełnia te błędyCzytaj też:
Dobry na dnę moczanową i kamicę nerkową. Zobacz, jak przygotować napar z liści brzozy
Źródła:
- Bożena Targońska-Stępniak, Dna moczanowa. Biblioteka reumatologa, Wydawnictwo Medical Education, 2018
- Mirosław Jarosz, Lucyna Pachocka, Dna moczanowa. Porady lekarzy i dietetyków, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2020
- Majewski M., Bońkowski M., Dna moczanowa. Dieta i jadłospisy, Wydawnictwo Escape Magazine, 2014