Aż trudno sobie wyobrazić, że jeszcze nie tak dawno temu w Polsce, banany były towarem luksusowym. Dziś dostępne są niemal w każdym sklepie. Co więcej, możemy do woli cieszyć się też smakiem innych owoców tropikalnych, które muszą przebyć długą drogę, zanim trafią na stoisko w sklepie lub na bazarze. Banany mogą stanowić element codziennej diety większości dzieci i osób dorosłych – surowe banany można wprowadzić do diety niemowlęcia już w 7-8 miesiącu życia. Przeciwwskazaniem do spożywania bananów jest alergia na banany, której objawy najczęściej występują u osób uczulonych na kasztany jadalne oraz lateks.
Skąd pochodzą banany?
Banany to owoce palmy bananowej. Choć istnieje wiele odmian bananów, to największe znaczenie gospodarcze mają owoce banana zwyczajnego – inne nazwy banana zwyczajnego to m.in. figa rajska i banan właściwy. Trafiające do polskich sklepów banany uprawiane są m.in. w Azji, Afryce i Ameryce Południowej.
Bananowce to jedne z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka. Banany kojarzymy przede wszystkim z lasami deszczowymi, jednak trafiające do sklepów owoce pochodzą z ogromnych plantacji.
Co ciekawe – z botanicznego punktu widzenia banan jest jagodą. Na możliwość kulinarnego zastosowania różnych odmian bananów wpływa m.in. stopień mączystości.
Dojrzewanie bananów – co trzeba wiedzieć?
W sklepach znajdziemy banany w różnym stadium dojrzewania. Największą popularnością cieszą się dojrzałe banany o żółtym kolorze skórki. Zielone banany to niedojrzałe owoce o niezbyt przyjemnym smaku. Ale… nie wszystkie zielone banany to niedojrzałe banany. Istnieją odmiany bananów, które pomimo zielonej skórki, nadają się do spożycia, jednak rzadko spotkamy je w polskich sklepach. Jeżeli wybierzemy się w podróż np. po Ameryce Południowej lub Afryce, to ogromna różnorodność dostępnych odmian bananów może nas wręcz przytłoczyć. Zaskakująca jest nie tylko mnogość kształtów, wielkości i kolorów bananów, ale także ich smaków. Dla wielu osób zaskoczeniem mogą być czerwone banany, czarne banany (dojrzałe banany warzywne – plantany), a także banany o smaku jabłka.
Dojrzewanie przebywających długą drogę bananów to problematyczna kwestia. Na plantacji zrywane są nie w pełni dojrzałe banany, których transport odbywa się w specjalnych chłodniach, aby owoce zachowały świeżość i nie psuły się podczas długiej drogi np. z Afryki. Zielone banany trafiają do specjalnych dojrzewalni, w których poddawane są działaniu odpowiednio dobranej temperatury i mieszanki gazowej azotowo-etylenowej.
Odmiany bananów
Banany można podzielić pod względem różnych kryteriów. Jedna z klasyfikacji dzieli je na banany przeznaczone do spożycia na surowo oraz banany, które wymagają obróbki termicznej.
Banany plátano verde to najmniej dojrzała odmiana bananów. Różnią się od dojrzałych bananów nie tylko zielonym kolorem skórki, ale także są bardzo twarde. Nie są spożywane na surowo – można je np. upiec, ugotować lub usmażyć. Zaskakujący smak ma np. przygotowywane w niektórych zakątkach świata puree z bananów.
Banany, których również nie spożywa się na surowo, to wytrawne banany skrobiowe. Zaliczamy do nich banany warzywne – plantany. Indyjscy naukowcy odkryli, że włókna z bananów warzywnych przeciwdziałają wzrostowi poziomu cholesterolu we krwi. Z wyników badania na zwierzętach wynika, że podawanie włókien platanów razem z dużymi porcjami cholesterolu, może zapobiegać wzrostowi jego poziomu. Oczywiście, badania na zwierzętach to dopiero początek drogi, jaką muszą przejść naukowcy, aby powstał np. lek przeciwdziałający wzrostowi poziomu cholesterolu z włóknami plantanów w składzie.
Typowo deserowe owoce palmy bananowej to banany maduros, czyli słodkie, dojrzałe banany. Mają żółtą skórkę, na której z czasem pojawiają się ciemne plamy. Nie są one oznaką psucia się bananów – ciemne plamy na bananach to znak, że owoce mają bardzo słodki smak. Niestety, im banan jest bardziej dojrzały, tym więcej kalorii dostarcza do naszego organizmu. Dojrzałe banany mają też wysoki indeks glikemiczny. Wyższy indeks glikemiczny powoduje, że poziom glukozy we krwi gwałtownie wzrasta.
Zielonkawe banany oraz banany w jasnożółtej skórce, które dopiero zaczynają się wybarwiać, mają niski indeks glikemiczny i znacznie mniej kalorii, jednak ich smak nie każdemu przypada do gustu.
Do najpopularniejszych odmian bananów, które możemy kupić w polskich sklepach, zaliczamy banany Cavendish, czerwone banany i miniaturowe banany Lady Finger. W niektórych sklepach dostępne są także plantany, które zaczynają cieszyć się rosnącą popularnością.
Na co pomagają banany?
Banany to nie tylko bardzo smaczne, ale także zdrowe owoce, które możemy wykorzystać na wiele różnych sposobów. Banany są doskonałym źródłem energii, a także witamin i składników mineralnych. Powodów, aby jeść banany, jest wiele. Warto wiedzieć, że owoce te mają cenne właściwości lecznicze i pomagają na wiele przypadłości. Banany m.in.:
- Zmniejszają ryzyko wystąpienia nadciśnienia tętniczego – są źródłem potasu, który pomaga utrzymać ciśnienie krwi na prawidłowym poziomie.
- W pozytywny sposób wpływają na pracę przewodu pokarmowego, redukując dokuczliwą zgagę oraz dolegliwości bólowe, które związane są z wrzodami żołądka i dwunastnicy.
- Zmniejszają ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego – polecane są jako element diety zapobiegającej miażdżycy, zawałowi serca oraz udarowi mózgu. Dzięki wysokiej zawartości potasu banany w pozytywny sposób wpływają na stan zdrowia mięśnia sercowego oraz zmniejszają napięcie w żyłach i tętnicach.
- Pomagają walczyć z nadmiernymi kilogramami – choć dojrzałe banany mają wysoką kaloryczność i wysoki indeks glikemiczny (IG może być nawet na poziomie 70), to mogą znaleźć się w diecie odchudzającej, bo dodają energii oraz zapewniają długie uczucie sytości, zapobiegając napadom głodu i podjadaniu pomiędzy posiłkami. Osoby z otyłością powinny jednak wybierać mniej dojrzałe banany, co pozwoli ograniczyć liczbę dostarczanych do organizmu kalorii. Zielone banany ze względu na niski indeks glikemiczny mogą stanowić urozmaicenie diety diabetyków.
- Łagodzą dolegliwości związane z biegunką i skracają czas jej trwania – banany na biegunkę szczególnie polecane są dla małych dzieci.
- Łagodzą dolegliwości wywołane przez ukąszenia komarów – w celu łagodzenia ukąszeń komarów stosowana jest umyta skórka banana, która pomaga zmniejszyć świąd, obrzęk i uczucie pieczenia.
- Poprawiają nastrój i łagodzą głód nikotynowy – w bananach znajduje się nazywana hormonem szczęścia serotonina, która w połączeniu z szybko przyswajalnymi węglowodanami pomaga odzyskać siły i energię do działania oraz dobry nastrój.
- Niwelują poranne mdłości – jeden średni banan, zjedzony przed wstaniem z łóżka, może pomóc radzić sobie z dolegliwościami w pierwszym trymestrze ciąży.
- Pomagają dbać o zdrowie kości i stawów – banany są źródłem manganu, który wzmacnia kości, wspomagając uzupełnienie ich ubytków.
Za prozdrowotne właściwości bananów odpowiadają znajdujące się w tych owocach składniki odżywcze, dzięki którym możemy poprawić funkcjonowanie całego organizmu.
Wartości odżywcze bananów
Banany dostarczają do organizmu węglowodany (22,8 g na 100 g owoców), błonnik pokarmowy (2,2 g), niewielką ilość białka (1,1 g) i znikomą ilość tłuszczów (0,3 g), które są źródłem kwasów Omega-3 i Omega-6. W bananach znajdziemy cenne witaminy i minerały, którym zawdzięczają swoje właściwości odżywcze, czyli witaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, witaminę E, witaminę K, foliany oraz cholinę.
Banany są też cennym źródłem składników mineralnych – szczególnie potasu, którego w 100 gramach owoców jest 358 mg. Zawierają też fosfor, wapń, magnez, sód, fluor, żelazo, miedź, cynk, mangan, selen.
Ile kalorii ma banan?
Kaloryczność bananów jest wysoka, gdyż wynosi w granicach 88-95 kcal na 100 gramów. Jeden średniej wielkości banan waży około 120 g, dostarcza więc do organizmu od 105 do 114 kcal. Pomimo takiej kaloryczności bananów, jest dla nich miejsce nawet w diecie odchudzającej.
Jak przyspieszyć lub opóźnić dojrzewanie bananów?
Jeżeli kupimy zielone banany, to możemy przyspieszyć proces ich dojrzewania na kilka sposobów. Jednym z nich jest umieszczenie bananów w papierowej torebce razem z kawałkiem jabłka. Jeżeli natomiast nie chcemy, aby banany szybko przejrzały, to możemy owinąć ich kiść folią spożywczą.
Przejrzałe banany – co z nimi zrobić?
Kupując w pełni dojrzałe banany, nie powinniśmy robić dużych zapasów tych owoców, bo już po 1-2 dniach mogą nie nadawać się do spożycia. Dojrzałe banany można obrać ze skórki, zamrozić i wykorzystać np. do koktajlów lub wypieków. Miękkie, bardzo słodkie banany stanowią idealną bazę pysznych placuszków. Wystarczy połączyć rozgniecione banany z jajkiem i odrobiną mąki, aby cieszyć się smakiem pysznego dania na słodko. Z bananów możemy także upiec chlebek bananowy. Jeżeli obawiamy się, że kupione banany się zepsują, to możemy z nich przygotować chipsy bananowe z piekarnika, które są nie tylko pyszną, ale także zdrową przekąską.
Przejrzałych, a także nadpsutych bananów nie trzeba wyrzucać, marnując w ten sposób pieniądze! Można z nich przygotować bogatą w potas i fosfor odżywkę do roślin doniczkowych. Warto wiedzieć, że zanim skórka banana trafi do kosza na odpady, możemy jej miąższem nabłyszczyć liście roślin doniczkowych.
Jak przechowywać banany?
Banany najlepiej przechowywać w temperaturze pokojowej, w przewiewnym, nienasłonecznionym miejscu np. w spiżarni. Jeżeli pozostawimy je na kuchennym blacie w lub na stole w jadalni, to latem mogą przyciągać muszki owocówki i szybciej się psuć, co ma związek z wysoką temperaturą w mieszkaniu.
Banany można także przechowywać w lodówce – w niskiej temperaturze skórka banana ciemnieje, ale jego smak i konsystencja nie ulegają zmianie.
Czytaj też:
Czy banan może leżeć obok jabłka? Tych owoców lepiej nie przechowuj razemCzytaj też:
Owsianka z miso i karmelizowanymi bananami. Nie można przestać jej jeść
Źródła:
- Grotto D., 101 produktów dla zdrowia i życia, Wydawnictwo Vesper, Poznań 2010
- Molenda J., Rośliny, które zmieniły świat, Wydawnictwo Replika, 2010
- Praca zbiorowa, Tabele składu i wartości odżywczej żywności, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017
- Agnieszka Gawłowska, 500 owoców i warzyw, Wydawnictwo SBM, 2015