Boczniaki (Pleurotus ostreatus (Jacq.) P. Kumm.) to grzyby jadalne, które należą do rodziny boczniakowatych. Uprawiane są na skalę przemysłową oraz cieszą się dużą popularnością wśród smakoszy grzybów. Z roku na rok popularność boczniaków wzrasta – bez problemu możemy kupić te grzyby w większości supermarketów; przybywa również osób, które zajmują się hodowlą boczniaków na własny użytek. Jak wyglądają boczniaki? Dowiedz się więcej na ich temat i sprawdź, w jaki sposób możesz wykorzystać je w kuchni.
Boczniaki – co warto wiedzieć?
Grzyby niesłusznie uważane są za bezwartościowe pod względem odżywczym. Do szczególnie polecanych grzybów zaliczamy boczniaki. Co ciekawe – grzyby te występują powszechnie w polskich lasach, jednak bardzo rzadko są zbierane przez grzybiarzy. Boczniaki możemy znaleźć na pniach żywych i obumierających drzew. Ponieważ są to grzyby blaszkowe, bywają traktowane przez początkujących grzybiarzy z rezerwą, co jest w pełni uzasadnione. Zbieranie grzybów blaszkowych wymaga wiedzy i doświadczenia, bo wiele gatunków jadalnych jest bardzo podobnych do gatunków trujących.
Choć leśne boczniaki nie są często zbierane, to ich przemysłowa hodowla z roku na rok staje się bardziej popularna. Szczególnie dużą popularnością cieszą się boczniaki wśród osób, które nie jedzą mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego lub chcą ograniczyć ich spożycie. Boczniaki słyną z wysokich wartości odżywczych, a ich delikatny smak doskonale komponuje się z różnymi dodatkami i przyprawami.
Jak wyglądają boczniaki?
Boczniaki łatwo rozpoznać po charakterystycznym wyglądzie kapelusza. Grzyby te porastają pnie drzew, co sprawia, że nie mają wyraźne odznaczającego się trzonu. Boczniak ma kapelusz o średnicy 2-20 cm, o kształcie wachlarzowatym lub muszlowym. Kapelusze boczniaków różnią się pod względem barwy – wyróżniamy boczniaki o barwie białej, kremowej, szarobrązowej, a także fioletowawej i pomarańczowej – kolor kapelusza boczniaków zależy od gatunku drzewa, na którym rośnie. Boczniaki hodowlane są najczęściej białe, kremowe lub szarobrązowe. Jak już zostało wspomniane, boczniaki to grzyby blaszkowe. Ich blaszki są białe lub kremowe, zbiegające na krótki i mięsisty, boczny trzon. Miąższ boczniaka jest biały, mięsisty i delikatny w smaku. Nie zmienia koloru i nie wydziela intensywnego zapachu. Starsze boczniaki są łykowate, dlatego w celach kulinarnych najczęściej stosowane są młode grzyby.
W lasach boczniaki pojawiają się późną jesienią. Boczniaki hodowlane są dostępne w sklepach przez cały rok.
Boczniaki to grzyby, które można przygotować na wiele sposobów, zyskując nie tylko smaczny, ale także zdrowy dodatek do różnych potraw. Boczniaki pomagają uzupełnić niedobory białka w diecie bezmięsnej. Grzyby te mają nie tylko wysokie wartości odżywcze, ale także właściwości zdrowotne.
Dlaczego warto jeść boczniaki?
Boczniaki zawierają sporo białka, witamin i minerałów, a także obniżają poziom cholesterolu we krwi. Grzyby te można przygotować na wiele sposobów – nadają się do smażenia, duszenia i pieczenia oraz doskonale komponują się ze smakiem innych grzybów, warzyw, a także mięs.
Boczniaki cenione są za swój delikatny smak i mięsistą konsystencję. Zawierają niewiele kalorii, stanowią cenne źródło błonnika pokarmowego oraz mają właściwości przeciwzapalne i przeciwnowotworowe.
Boczniaki – odmiany
Boczniaki występują w kilku odmianach, które różnią się kształtem, kolorem i wielkością kapelusza. Najpopularniejsze są boczniaki ostrogowate – boczniak ostrogowaty ma jasnoszary lub brązowawy kapelusz o średnicy od 5 do 20 cm. Inne odmiany boczniaków to boczniak królewski o dużym i okrągłym kapeluszu (do 25 cm średnicy), mniejsze boczniaki białe (około 10 cm średnicy) oraz boczniaki pomarańczowe, które zaliczane są do najmniejszych boczniaków (średnica kapelusza około 8 cm).
Wszystkie odmiany boczniaków mają zastosowanie kulinarne. Grzyby te są uniwersalnym dodatkiem do wielu potraw. Doskonale komponują się z mięsem, rybami, warzywami oraz innymi grzybami (np. maślaki, podgrzybki, borowiki). Często podawane są jako dodatek do makaronów, ryżu i kasz oraz stosowane są jako zamiennik mięsa – można przygotować z nich jarskie kotlety w panierce z bułki tartej, panierce z płatków kukurydzianych lub cieście naleśnikowym oraz pasztety. Boczniaki mogą być również dodawane do zup, sosów i sałatek. Grzyby te nie są trudne w przygotowaniu – bardzo smaczne są boczniaki smażone, boczniaki grillowane, boczniaki gotowane, boczniaki duszone i boczniaki marynowane. Delikatny smak boczniaków możemy wzbogacić, stosując przyprawy, zioła, sos sojowy oraz ocet balsamiczny. Boczniak świetnie smakuje z czosnkiem, cebulą oraz śmietaną. Te pyszne i zdrowe grzyby zasmakują każdemu – i co ważne – wzbogacą codzienny jadłospis w cenne składniki odżywcze.
Jak przyrządzić boczniaki?
Jak już zostało wspomniane, boczniaki można przyrządzić na wiele różnych sposobów. Ogromną popularnością cieszą się np. boczniaki smażone w panierce, które mogą zastąpić tradycyjny kotlet drobiowy lub wieprzowy. Jak usmażyć boczniaki? Aby usmażyć boczniaki, nie musisz mieć wyjątkowych zdolności kulinarnych! Jeżeli chcesz przyrządzić boczniaki smażone, będziesz potrzebować:
- ok. 500 g boczniaków,
- 2 jajka,
- bułkę tartą,
- olej lub klarowane masło do smażenia,
- ulubione przyprawy (np. sól, pieprz, ostra papryka).
Boczniaki dokładnie umyj pod bieżącą, zimną wodą oraz osusz papierowym ręcznikiem. Pokrój je na mniejsze kawałki i obtocz w roztrzepanych jajkach z dodatkiem przypraw, a następnie w bułce tartej. Panierowane w jajku i bułce tartej grzyby smaż na rozgrzanym oleju na średnim ogniu. Jak długo smażyć boczniaki? Wystarczy po kilka minut z każdej strony. Podawaj z ulubionymi dodatkami, np. z ziemniakami, kaszą, pieczywem, duszonymi lub świeżymi warzywami oraz ulubionym sosem.
Boczniaki smażone to proste, pyszne i szybkie danie, które możesz zrobić na śniadanie lub obiad.
Boczniaki możesz także dodawać np. do tostów. Wystarczy pokroić je na mniejsze kawałki, wymieszać z roztrzepanymi jajkami i przyprawami oraz wyłożyć na pieczywo i zapiekać przez 15-20 minut w piekarniku. Danie zyska na smaku, jeżeli zostanie posypane startym serem.
Doskonałym urozmaiceniem diety są także boczniaki gotowane. Gotowanie to zdrowy sposób przygotowania grzybów oraz innych produktów spożywczych, który pozwala ograniczyć ich kaloryczność. Gotowane boczniaki mogą stanowić dodatek do innych potraw np. mięs i warzywnych potrawek oraz sałatek. Aby cieszyć się smakiem gotowanych boczniaków, potrzebujesz:
- ok. 500 g boczniaków,
- około 2 litrów wody,
- 2 liście laurowe,
- 3 ziarenka ziela angielskiego,
- sól i pieprz.
Boczniaki umyj i pokrój na mniejsze kawałki. Wrzuć je do garnka z wodą i dodaj przyprawy. Gotuj na małym ogniu przez około 20 minut. Gdy grzyby będą miękkie, odcedź je na sitku i wykorzystaj do innych potraw. Jeżeli boczniaki mają stanowić dodatek do sałatek, osusz je na papierowym ręczniku i pokrój w paseczki lub kostkę.
Jeżeli szukasz smacznego urozmaicenia dań z ryżem, makaronem lub kaszą, to koniecznie przygotuj boczniaki duszone. Aromatyczna potrawka z boczniaków to doskonała alternatywa np. dla mięsnego gulaszu.
Aby przygotować boczniaki duszone, przygotuj składniki:
- ok. 500 g boczniaków,
- 2 łyżki masła,
- ¼ szklanki białego wina,
- ¼ szklanki bulionu warzywnego,
- 1 cebulę,
- 2 ząbki czosnku,
- sól, pieprz i inne ulubione przyprawy,
- pokrojoną natkę pietruszki.
Boczniaki umyj pod bieżącą wodą i pokrój na mniejsze kawałki. Cebulę i czosnek drobno posiekaj. Na dużej patelni rozgrzej masło, podsmaż cebulę, a następnie dodaj czosnek i smaż przez kilka minut na małym ogniu. Gdy cebula się zeszkli, dodaj boczniaki i smaż razem przez około 10 minut, od czasu do czasu mieszając. Następnie wlej wino oraz bulion i dopraw potrawę solą i pieprzem. Duś około 15 minut, bez przykrycia, do momentu aż sos zyska pożądaną konsystencję. Przed podaniem posyp duszone grzyby posiekaną natką pietruszki. Danie zyska wyjątkowy smak, gdy doprawisz je np. gałką muszkatołową i świeżymi lub suszonymi ziołami. Potrawka z boczniaków świetnie sprawdzi się jako danie na jesienny lub zimowy obiad. Z boczniakami możesz również przygotować pyszne risotto oraz zapiekankę.
Wielbiciele aromatycznych zup powinni koniecznie spróbować zupy z boczniakami. Zupa z boczniakami to pożywne, pełnowartościowe danie, które idealnie sprawdzi się w chłodne dni.
Aby przygotować zupę z boczniakami, potrzebujesz następujących składników:
- około 500 g boczniaków,
- 1 cebulę,
- 2 duże ziemniaki,
- 2 łyżki masła,
- 1 ząbek czosnku,
- 4 szklanki bulionu warzywnego,
- ½ szklanki śmietany do zupy (12%), jogurtu naturalnego lub śmietany roślinnej,
- sól, pieprz, natkę pietruszki.
Boczniaki umyj pod bieżącą wodą i pokrój na mniejsze kawałki. Cebulę i ziemniaki obierz i pokrój w kostkę. W dużym garnku stop masło i zeszklij pokrojoną w kostkę cebulę oraz czosnek. Dodaj boczniaki i pokrojone w kostkę ziemniaki. Smaż przez kilka minut, mieszając, aby grzyby i ziemniaki się nie przypaliły. Wlej bulion i poczekaj, aż się zagotuje. Następnie zmniejsz ogień i gotuj przez około 20 minut, aż ziemniaki będą miękkie. Dopraw zupę solą i pieprzem. Możesz ją zmiksować i podawać z kleksem śmietany, posypaną natką pietruszki.
Aby urozmaicić jadłospis, możesz zupę z boczniaków wzbogacić warzywami, dodając do niej marchewkę, seler i korzeń pietruszki. Na boczniakach oraz innych grzybach i włoszczyźnie możesz także ugotować aromatyczny wywar.
Boczniaki – wartości odżywcze i właściwości zdrowotne
Boczniaki to grzyby bogate w białko, które dostarczają do organizmu niezbędne aminokwasy, kwasy tłuszczowe, witaminy z grupy B, witaminę E, witaminę D, witaminę C oraz m.in. wapń, żelazo, potas i jod. W 100 g boczniaków znajduje się około 3,31 g białka, 6,09 g węglowodanów i 0,41 g tłuszczu. Boczniaki są również źródłem błonnika pokarmowego i redukujących wolne rodniki tlenowe antyoksydantów, dzięki czemu wykazują właściwości antyrakowe.
Spożywanie boczniaków pomaga obniżyć poziom cholesterolu i glukozy we krwi oraz zapobiegać poważnym chorobom cywilizacyjnym m.in. chorobom układu sercowo-naczyniowego. Wysoka zawartość błonnika pomaga zadbać o prawidłową pracę jelit, a także zapewnia długie uczucie sytości, zapobiegając podjadaniu pomiędzy posiłkami. Boczniaki w pozytywny sposób wpływają na pracę układu immunologicznego, stanowiąc cenny składnik jesiennej i zimowej diety.
Kto nie powinien jeść boczniaków?
Niestety, nie każdy może do woli cieszyć się smakiem boczniaków – boczniaki oraz inne grzyby nie powinny być spożywane przez małe dzieci, a także osoby z ostrymi i przewlekłymi chorobami nerek i wątroby.
Czytaj też:
Rozgrzewająca zupa z boczniaków. Robię ją zawsze w dużym garnku, bo znika błyskawicznieCzytaj też:
Jak zrobić „śledzie” z boczniaków? Ta potrawa zaskoczy nie tylko wegetarian
Źródła:
- Grzywacz A., Staniszewski P., Wiem, co zbieram w lesie, Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa, 2003
- Josef Augustín, Grażyna Jaworska, Alexander Dandár, Kamil Cejpek, Boczniak ostrygowaty (Pleurotus Ostreatus) jako źródło ß–D-glukanów, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 6 (55), s. 170 – 176, 2007