Rokitnik zwyczajny występuje niemal na całym świecie, także w Polsce. Rośnie dziko, ale bywa również uprawiany na plantacjach. Z rokitnika wykorzystuje się przede wszystkim owoce, z których można wytworzyć soki, oleje, napary, nalewki, a nawet kremy. Łacińska nazwa rokitnika zwyczajnego brzmi Hippophaë rhamnoides L., gdzie hippos oznacza konia, natomiast phao – blask. Termin ten powstał w taki sposób nie bez przyczyny – w starożytnej Grecji liście i pędy rokitnika stanowiły pożywienie dla koni, dzięki czemu zwierzęta zyskiwały większą masę mięśniową, a ich sierść stawała się błyszcząca. Dopiero później (i słusznie) rokitnik zaczęli spożywać ludzie.
Jak wygląda rokitnik?
Owoce rokitnika mają pomarańczowy kolor, są owalne, a w ich środku znajduje się jedno pestkowate nasienie. Owoce te są gęsto rozłożone na krótkich szypułkach wzdłuż pędów. Liście rokitnika mają z kolei kolor srebrno-szary, są wąskie, a ich długość wynosi około 8 cm. Rokitnik zwyczajny jest albo bardzo rozgałęzionym krzewem liściastym, albo niewielkim drzewem o wysokości od 2 do 4 m.
Jak smakuje rokitnik?
Owoce rokitnika są kwaśne, dlatego przygotowuje się z niego nalewki, herbaty, w których czuć jego aromat, ale sam smak nie jest tak intensywny.
Jakie właściwości zdrowotne ma rokitnik?
1. Rokitnik jest bogaty w substancje aktywne biologicznie
Do roku 2019 w owocach rokitnika zidentyfikowano ponad 200 różnych prozdrowotnie działających substancji, choć konkretny skład może się różnić ze względu na warunki uprawy i jej miejsce. Jednak podkreśla się, że rokitnik zwyczajny jest źródłem lipidów, węglowodanów, aminokwasów, białek. Występują w nim również związki mineralne, przede wszystkim potas, ale również wapń, żelazo, fosfor.
Rokitnik zwyczajny zawiera także witaminy, przede wszystkim witaminę C, której ilość jest w nim większa niż w pomarańczach i cytrynach. Niemało w rokitniku również witamin z grupy B, w tym kwasu foliowego oraz witaminy K. W rokitniku można również znaleźć tokoferole, karotenoidy (zwłaszcza beta-karoten), likopen oraz zeaksantynę.
W łodydze i owocach rokitnika zwyczajnego znajduje się rzadko występująca w roślinach substancja – 5-hydroksytryptamina, stosowana przy dolegliwościach układu moczowego. Z kolei odpowiadające za wyjątkowy zapach rokitnika są takie substancje jak oktanian etylu, dekanol, dekanian etylu, dodecenonian etylu i dodekanian etylu.
Czytaj też:
Suplementy diety zapobiegające stanom zapalnym
2. Rokitnik korzystnie wpływa na pracę serca
Rokitnik zwyczajny zawiera przeciwutleniacze (jak m. in. witamina C), które mogą pomóc zmniejszyć czynniki ryzyka wystąpienia chorób serca: krzepliwości krwi, wysokiego ciśnienia, zbyt wysokiego poziomu cholesterolu. W jednym z badań wykazano, że przyjmowanie 0,75 l oleju z rokitnika dziennie przez 30 dni pozwoliło obniżyć poziom ciśnienia u osób z nadciśnieniem. Z kolei u osób z podwyższonym cholesterolem LDL spadła wartość tego właśnie cholesterolu i trójglicerydów. Co ważne, nie uzyskano podobnych wyników u osób, które miały zdrowe serce.
3. Rokitnik może zapobiegać rozwojowi cukrzycy
Ta kwestia wymaga jednak dalszego poznania, ponieważ dotychczasowe badania zostały przeprowadzone na zwierzętach – wykazano, że rokitnik pozwala zmniejszyć poziom cukru we krwi i zwiększyć wrażliwość na insulinę. Na ludziach przeprowadzono jedno małe badanie z wykorzystaniem oleju z rokitnika, które wykazało, że może on zmniejszyć częstotliwość skoków poziomu cukru we krwi po posiłku bogatym w węglowodany.
4. Rokitnik może uchronić organizm przed infekcjami
Głównie za sprawą zawartych w nim flawonoidów. W jednym z badań wykazano, że zapobiegają one rozwojowi bakterii E.Coli, według innych olej z rokitnika zwiększał ochronę przed opryszczką i grypą. Nadal brakuje jednak wystarczającej ilości badań przeprowadzonych na ludziach, by z całą pewnością te właściwości potwierdzić.
Czytaj też:
Witaminy i minerały na zdrowe włosy, skórę i paznokcie
5. Rokitnik może wykazywać właściwości przeciwnowotworowe
Za właściwości antynowotworowe rokitnika odpowiadają przede wszystkim antyoksydanty, a zwłaszcza flawonoidy. Chronią one komórki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, które prowadzą z kolei do mutacji genetycznych, a w konsekwencji - nowotworów. Naukowcy dowiedli, że flawoinoidy izolowane z rokitnika prowadzą do apoptozy (czyli śmierci) komórek nowotworowych linii BEL-7402 oraz komórek białaczki linii HL-60.
Rokitnik zwyczajny zawiera także mające właściwości przeciwnowotworowe sterole, a wśród nich przede wszystkim sitosterol (53 procent), ale również kampesterol, ergosterol, stigmasterol. Z kolei kora rokitnika zawiera związek o nazwie gipofaina, któremu również nauka przypisuje właściwości mogące zapobiegać rozwojowi nowotworów.
6. Rokitnik może wspomagać zdrowie wątroby
Rokitnik zwyczajny zawiera zdrowe tłuszcze, witaminę E oraz karotenoidy, a każdy z tych składników może chronić wątrobę przed uszkodzeniami. W jednym z badań osobom z marskością wątroby podawano 15 g ekstraktu z rokitnika zwyczajnego lub placebo trzy razy dziennie przez 6 miesięcy. Osoby z grupy „rokitnikowej” zwiększyły wskaźniki czynności wątroby we krwi w przeciwieństwie do tych, które były w grupie placebo.
W dwóch innych badaniach u osób z niealkoholową chorobą wątroby, którym podawano 0,5 g lub 1,5 g rokitnika 1-3 razy dziennie poziom trójglicerydów, cholesterolu i enzymów wątrobowych we krwi poprawił się znacznie bardziej niż u osób otrzymujących placebo.
7. Rokitnik poprawia stan skóry
Olej z rokitnika, stosowany bezpośrednio na skórę, może stymulować jej regenerację i powodować szybsze gojenie się ran. Może także zmniejszać stan zapalny po ekspozycji na słońce. Naukowcy sugerują, że wynika to z zawartości w rokitniku kwasów omega-3 i omega-7. Olej z rokitnika może również zapobiegać wysuszaniu skóry. Dlatego właśnie rokitnik często jest wykorzystywany jako składnik kremów do pielęgnacji cery.
Czy rokitnik powoduje skutki uboczne?
Spożywanie rokitnika nie powinno powodować skutków ubocznych, mimo to warto rozważyć stosowanie suplementów zawierających ten składnik razem ze swoim lekarzem. Zwłaszcza jeśli masz niskie ciśnienie krwi czy występują u ciebie zaburzenia krzepnięcia krwi bądź jesteś przed operacją. Nie ustalono również, jak rokitnik wpływa na zdrowie kobiet w ciąży i płodów.
Gdzie kupić rokitnik?
Sadzonki rokitnika są dostępne bez problemu w sklepach ogrodniczych, zarówno stacjonarnych, jak i internetowych. Zakup owoców rokitnika nie jest taki łatwy, nie znajdzie się ich raczej w supermarketach czy sklepach osiedlowych. Łatwiej kupić je od zaprzyjaźnionego rolnika bądź działkowicza, poszukać ofert w internecie. Choć należy dokładnie prześledzić, czy sprzedawca jest godny zaufania. Kilogram rokitnika kosztuje około 15 złotych. W internecie dostępne są również soki i oleje z rokitnika.
Jak przygotować herbatę z rokitnika? Przepis
Jeśli nie masz ochoty przygotowywać herbaty z rokitnika samodzielnie, możesz kupić gotową w torebkach bądź postaci sypanej. Ta ostatnia jest znacznie łatwej dostępna. Jeśli wolisz postawić na własną kulinarną działalność, oto, co będzie ci potrzebne:
Składniki:
- 2 łyżki czarnej herbaty
- 150 g rokitnika
- 2 łyżki miodu
- 500 ml wody
Sposób przygotowania:
Umyj rokitnik, a następnie rozbij go, używając moździerza. Następnie umieść rokitnik w dzbanku, dodaj czarną herbatę, miód i zalej wrzątkiem. Pozostaw pod przykryciem na około 15 minut, a następnie rozlej do szklanek przy użyciu sitka.
Jak przygotować nalewkę z rokitnika?
Składniki:
- 1 kg rokitnika
- 1 kg cukru
- 1,5 l spirytusu 80%
Sposób przygotowania:
Z owoców usuń listki i gałązki, umyj je i delikatnie osusz, a następnie wrzuć do słoika o pojemności 5 l i zasyp 0,5 kg cukru. Zalej spirytusem i zamknij słoik. Odstaw w ciepłe miejsce na około 4 miesiące. Potem przelej nalewkę z rokitnika do innego naczynia, zasyp owoce 0,5 kg cukru i przykryj oraz odstaw na około 3 tygodnie - do czasu aż cukier się rozpuści, a z rokitnika puszczą soki. Odcedź powstały w ten sposób syrop z owoców. Połącz syrop i alkohol, zakręć słoik i odstaw nalewkę w chłodne i ciemne miejsce na pół roku.
Czytaj też:
Dlaczego witamina C jest taka ważna?