Las jest miejscem, w którym możemy się zrelaksować i pooddychać świeżym powietrzem, cieszyć się bliskością pięknej przyrody i dzikich zwierząt, a także zbierać grzyby. Stanowią one składnik wielu potraw, które chętnie spożywamy, ciesząc się ich wyjątkowym smakiem i aromatem. Zanim jednak udamy się do lasu na grzyby, powinniśmy nie tylko kupić atlas grzybów, ale także dokładnie go przestudiować. Grzyby trujące są często bardzo podobne do grzybów jadalnych, co zmyliło już niejednego „grzybiarza”.
Ważne! Grzybów nie należy podawać małym dzieciom! Tyczy się to zarówno leśnych grzybów jadalnych, jak i grzybów, które przez cały rok dostępne są w sklepie. Nie tylko grzyby trujące szkodzą dzieciom. Grzyby jadalne także nie powinny być podawane najmłodszym, bo są zbyt dużym obciążeniem dla rozwijającego się układu pokarmowego, co często prowadzi do pojawienia się bólu brzucha po ich spożyciu.
W przypadku spożycia grzybów trujących przez dzieci dochodzi do powikłań, które są znacznie poważniejsze niż w przypadku osób dorosłych, bo rozwijające się narządy wewnętrzne dziecka np. wątroba i nerki, gorzej radzą sobie z usuwaniem szkodliwych toksyn. Nawet niewielka ilość trujących grzybów może doprowadzić do śmierci na skutek zatrucia organizmu niebezpiecznymi toksynami. Wszystkie grzyby trujące, które rosną w Polsce, to grzyby blaszkowe.
Zbieranie grzybów to sama przyjemność, jednak trzeba się na nich znać! Warto wiedzieć, że w okresie grzybobrania możemy skorzystać z porad ekspertów, którzy dyżurują m.in. w stacjach sanitarno-epidemiologicznych. Aby uniknąć zagrożenia, nie powinniśmy kupować grzybów od przydrożnych handlarzy i grzybiarzy, którzy oferują nie tylko świeże grzyby, ale także przygotowane z grzybów przetwory i grzyby suszone. Na grzyby najlepiej zabrać ze sobą atlas grzybów; jeżeli nie jesteśmy pewni, z jakim grzybem mamy do czynienia, to najlepiej pozostawić go w miejscu, w którym go znaleźliśmy.
Grzyby trujące w Polsce
W naszych lasach liściastych, iglastych i mieszanych, rosną różne grzyby. Wśród nich mogą znaleźć się grzyby trujące, a niektóre z nich są śmiertelnie trujące. Co to oznacza? Większość trujących grzybów to grzyby, po których zjedzeniu pojawiają się mniej lub bardziej nasilone objawy zatrucia. Niestety, podczas grzybobrania możemy również natrafić na grzyby silnie trujące, których spożycie powoduje śmierć.
Zatrucie grzybami trującymi jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci, osób przewlekle chorych oraz seniorów. To, jakie objawy pojawią się na skutek dostania się do organizmu obecnych w nich toksyn, zależy m.in. od ilości spożytych grzybów. Grzyby śmiertelnie trujące wywołują ciężkie zatrucie, nawet jeżeli spożyjemy ich niewiele. Do tej grupy grzybów zaliczany jest m.in. muchomor zielonawy (muchomor sromotnikowy, Amanita phalloides), który odpowiada za najwięcej śmiertelnych zatruć w Polsce, muchomor jadowity (Amanita virosa) oraz krowiak podwinięty (Paxillus involutus).
Gatunki grzybów trujących – jak wyglądają grzyby śmiertelnie trujące?
Muchomory
Muchomor zielonawy, inaczej muchomor sromotnikowy, to grzyb rosnący w lasach liściastych. Muchomora sromotnikowego lepiej omijać szerokim łukiem, bo zatrucie nim najczęściej powoduje zgon. Muchomor sromotnikowy ma zielonawy kolor, jednak grzyb ten występuje również w odmianie białej. Poznamy go po promieniście wrośniętych w kapelusz ciemniejszych włóknach. Muchomor zielonawy może mieć różny odcień kapelusza – w lasach liściastych rosną muchomory sromotnikowe m.in. o barwie szarozielonej, oliwkowej i żółtozielonej. Kapelusze starszych muchomorów zielonawych zaczynają blednąć. Blaszki muchomora sromotnikowego są koloru białego; grzyb ten ma również biały miąższ. Trzon muchomora zielonawego jest koloru białego, jednak może się na nim pojawiać zielonawy odcień. Na trzonie znajduje się wyraźny zawieszony pierścień. Najczęściej muchomory sromotnikowe rosną w okolicy dębów, buków i brzóz; bywają także spotykane w lasach iglastych. Muchomor zielonawy mylony jest z gąską zieloną, która uważana jest za jeden z najsmaczniejszych grzybów polskich lasów. Może zostać także pomylony z gołąbkiem zielonawym.
Drugim śmiertelnie trującym grzybem jest muchomor jadowity. Grzyb ten jest albinotyczną odmianą muchomora zielonawego. Sromotnikowy muchomor jadowity częściej rośnie w lasach iglastych. Ma biały kapelusz, kremowobiałe blaszki oraz charakterystyczny pierścień na trzonie. Początkowo kapelusz muchomora jadowitego ma jajowaty kształt; starsze muchomory jadowite mają kapelusz dzwonkowato-stożkowy. Trzon muchomora jadowitego pokryty jest łuskami. Muchomor jadowity wydziela nieprzyjemny zapach, który nieco przypomina zapach chloru. Muchomory jadowite to bardzo trujące grzyby, które często mylone są z rosnącymi na polanach pieczarkami polnymi oraz gąską majówką.
Krowiaki
Śmiertelnie trującym grzybem jest również krowiak podwinięty. Bywa także nazywany olszówką lub olchówką. Zarówno kapelusz, jak i trzon krowiaka podwiniętego mają kolor żółtobrązowy lub oliwkowobrązowy. Na kapeluszu początkowo może pojawiać się garbek, który wraz ze wzrostem grzyba zamienia się we wgłębienie. Cechy charakterystyczne krowiaka podwiniętego to długo podwinięty, rowkowany brzeg oraz kapelusz o aksamitnej powierzchni. Miąższ tego grzyba ma owocowy zapach. Krowiak podwinięty jest powszechnie występującym w lasach liściastych i lasach iglastych grzybem trującym, który może czasami wyrastać na torfowiskach. Często spotykany pod brzozami i olchami. Krowiak pospolity od niedawna zaliczany jest do grupy grzybów trujących. Niegdyś, po odpowiedniej obróbce, był powszechnie spożywany. Grzyby jadalne, z którymi możemy pomylić krowiaka podwiniętego to m.in. mleczaj świerkowy, czyli popularny i smaczny „rudy” rydz.
Muchomor zielonawy oraz muchomor jadowity i krowiak podwinięty odpowiadają za większość zgonów na skutek zatrucia obecnymi w grzybach toksynami. Inne grzyby śmiertelnie trujące, które prowadzą do silnego zatrucia organizmu i zgonu to m.in. muchomor wiosenny, muchomor plamisty i piestrznica kasztanowata. Te grzyby zatruwają organizm człowieka w specyficzny sposób i są zaliczane do grupy najbardziej trujących grzybów. Obecne w nich toksyny oddziałują przede wszystkim na nerki i wątrobę, a także inne narządy miąższowe, prowadząc do ich trwałego uszkodzenia, co skutkuje zgonem. Substancje zawarte w grzybach śmiertelnie trujących powodują silne zatrucie organizmu, które dość szybko postępuje. Substancje odpowiedzialne za zatrucie organizmu to falloidyna, giromitryna, amanityna i orelanina.
Inne trujące grzyby, które rosną w polskich lasach
W lasach liściastych, iglastych i mieszanych rosną także inne grzyby trujące. To m.in.:
- gołąbek wymiotny,
- borowik szatański,
- muchomor plamisty,
- muchomor czerwony,
- muchomor królewski,
- wilgotnica stożkowa,
- maślanka wiązkowa,
- hełmówka obrzeżona,
- strzępiak ceglasty.
Powyższe grzyby trujące nie oddziałują bezpośrednio na wątrobę i nerki. Obecne w nich toksyny atakują system nerwowy, prowadząc do wystąpienia objawów muskarynowych.
Udając się na grzyby, powinniśmy ograniczyć się jedynie do znanych nam gatunków, które pod kapeluszem nie mają blaszek, bo nie tak łatwo odróżnić grzyby jadalne od ich trujących krewniaków o podobnym wyglądzie.
Jak rozpoznać grzyby trujące?
Wszystkie grzyby trujące w Polsce to grzyby blaszkowe. Trzeba o tym pamiętać – jeżeli nie znamy się na grzybach, to najlepiej nie zbierać tych, które mają pod kapeluszem białe, kremowe lub ciemne blaszki. Mitem jest to, że grzyby trujące nie są nadgryzione przez ślimaki – niektóre gatunki mięczaków żywią się m.in. muchomorem zielonawym, co może spowodować śmiertelną w skutkach pomyłkę. Mitem jest również to, że grzyby trujące mają nieprzyjemny smak i zapach – faktycznie w niektórych przypadkach tak jest, jednak są także wyjątki od tej reguły. Nie powinniśmy próbować grzybów w celu odróżnienia gatunków jadalnych od gatunków trujących. Jeżeli nie znamy się na grzybach, to po prostu ich nie zbierajmy lub udajmy się z naszymi „skarbami” z lasu do stacji sanitarno-epidemicznej, gdzie uzyskamy fachową poradę i dowiemy się, czy w naszym koszyku nie kryje się śmiertelne zagrożenie.
Objawy zatrucia grzybami
Objawy zatrucia grzybami nie pojawiają się w kilka minut po spożyciu trujących grzybów. Zatrucie grzybami może wywoływać pierwsze objawy po kilku, a nawet kilkunastu godzinach od posiłku. Pierwszym objawem zatrucia grzybami jest ból brzucha i inne dolegliwości ze strony układu pokarmowego np. nudności i wymioty oraz zawroty głowy. Objawy te przypominają objawy typowego zatrucia pokarmowego. Zatrucia gastryczne wywołują wszystkie grzyby trujące – są one pierwszą reakcją obronną organizmu na działanie szkodliwych związków. Co ciekawe – podobne objawy mogą wywołać niewłaściwie przygotowane lub nieświeże grzyby jadalne.
Objawy zatrucia grzybami to także dolegliwości ze strony układu nerwowego np. zaburzenia świadomości, zwężenie źrenic, zaburzenia widzenia, ślinotok, nadmierna potliwość, pobudzenie, omamy wzrokowe. Te objawy zatrucia grzybami nazywamy objawami neurotropowymi.
Śmiertelne zatrucia grzybami wywołują również objawy cytotropowe. Obecne w śmiertelnie trujących grzybach toksyny atakują w pierwszej kolejności narządy odpowiedzialne za procesy oczyszczania krwi, czyli wątrobę i nerki, a następnie uszkadzają serce oraz śledzionę.
Czytaj też:
Myślisz, że o grzybach wiesz wszystko? Te fakty cię zaskoczą