„Efekt brzasku” to fizjologiczne zjawisko zwiększenia się poziomu glukozy we krwi w wyniku działania hormonów w godzinach wczesnoporannych. Najczęściej ma on miejsce między godz. 3 a 5 rano. Powodem tej sytuacji jest fizjologiczny wyrzut hormonów, takich jak adrenalina, glukagon oraz kortyzol. Dzięki nim możliwe jest podjęcie porannej aktywności.
Dlaczego dochodzi do wzrostu glikemii nad ranem?
„Efekt brzasku” występuje nie tylko u cukrzyków, ale u każdego człowieka. Jednak zdrowy organizm potrafi sobie z nim poradzić poprzez wydzielanie insuliny przez trzustkę i doprowadzanie do równowagi glikemicznej.
„Niestety u cukrzyków regulacja jest niemożliwa z powodu nieprawidłowego funkcjonowania trzustki lub jego braku, a tym samym braku wytwarzania insuliny” – mówi Paulina Wróbel, dietetyczka z Poznania. Sama od 19 lat choruje na cukrzycę i też doświadczyła „efektu brzasku”. Uważa temat na tyle ważny, że poświęciła mu ostatnio post na Instagramie – prowadzi tam konto dietetyka.u.cukrzyka.
Zgodnie z zaleceniami, poranny poziom stężenia glukozy u osób zdrowych powinien mieścić się w granicach 70–90 mg/dl. U osób z cukrzycą maksymalnie może wynosić 100–110 mg/dl. O „efekcie brzasku” u cukrzyka mówimy, gdy stężenie glukozy po przebudzeniu wynosi nawet 180–250 mg/dl.
Konsekwencje „efektu brzasku” dla cukrzyka
Jakie są skutki wzrostu glikemii nad ranem? Przede wszystkim rozregulowanie cukrów, a tym samym złe samopoczucie i większa senność. Do tego bóle głowy, nudności i wymioty. Cukrzycy opisują to doświadczenie jako wyczerpujące i powodujące, że brakuje im energii na cały dzień.
Aby sprawdzić, czy u cukrzyka występuje „efekt brzasku”, należy kilka nocy z rzędu sprawdzać glikemię między 3 a 5 nad ranem. Wyniki warto zapisywać. Jeśli glikemia będzie zbyt niska, może skutkować przecukrzeniem z odbicia. Jeżeli wynik jest prawidłowy lub wysoki, może wskazywać na „zjawisko brzasku”.
Co jeść, aby uniknąć „efektu brzasku”?
Na szczęście istnieje kilka sposobów, aby przeciwdziałać „efektowi brzasku”. Wiele korzyści może dostarczyć właściwa dieta.
Kolacja nie powinna być zbyt obfita. Sprawdzi się np. zdrowa sałatka skomponowana m.in. z warzyw oraz produktów będących źródłem białek i tłuszczów albo jogurt z musli. Dodatkowo pomaga aktywność fizyczna, dlatego polecam długi wieczorny spacer – mówi Paulina Wróbel.
Skuteczne jest też podanie większej dawki insuliny długodziałającej przed snem, zmiana bazy w pompie insulinowej i większa wieczorna dawka leków przeciwcukrzycowych – oczywiście pacjent może wykonać te czynności wyłącznie pod nadzorem lekarza.
Pacjent z cukrzycą powinien dbać o zbilansowane posiłki – najlepsza jest dieta bogata w warzywa i nasiona, które dostarczą witamin, składników mineralnych oraz błonnika. Podstawę powinny stanowić produkty o niskim indeksie glikemicznym (IG poniżej 55), np. płatki owsiane, kasza gryczana, ryż brązowy, kefiry, jogurty naturalne, większość warzyw i roślin strączkowych, orzechy, nasiona, pestki.
Posiłki należy jadać regularnie o stałych porach – nie duże porcje, ale często. W ten sposób pacjent uniknie ryzyka niedocukrzenia.
Niewskazane są słodycze, węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym (np. miód, białe pieczywo, słodycze) oraz nasycone kwasy tłuszczowe.
I co ważne, cukrzykom nie zaleca się przekraczania dziennego zapotrzebowania kalorycznego.
Czytaj też:
Co jeść przed snem w cukrzycy, a czego unikać? Kolacja cukrzyka musi być przemyślanaCzytaj też:
Truskawki na insulinooporność? Te fakty zdziwią nie tylko cukrzyków
