Wolne rodniki, czyli oksydanty to związki naturalnie powstające w naszym organizmie. Są to niestabilne atomy, które mogą uszkadzać komórki, powodując choroby i starzenie. Nie możemy uniknąć ich powstawania, jednak mamy wpływ na to, jak szybko i w jakiej ilości będzie ich przybywało.
Jak powstają wolne rodniki?
Zrozumienie wolnych rodników wymaga podstawowej wiedzy chemicznej. W sporym uproszczeniu wolne rodniki tlenowe są niekompletnymi atomami tlenu, którym brakuje elektronu na ostatniej orbicie. Aby mogła zostać zachowana równowaga, uszkodzony atom tlenu poszukuje innego atomu, od którego mógłby on przejąć brakujący elektron. Tak tworzy się łańcuch reakcji, który uwzględnia odbieranie brakującego elektronu sąsiadującym atomom. Powstające w ten sposób wolne rodniki zaczynają siać spustoszenie w organizmie, ponieważ są w stanie odebrać brakujący im elektron np. atomom białka, które stanowi część naszego kodu genetycznego.
Co przyczyna się do ich powstawania?
Ilość wolnych rodników zwiększa się pod wpływem oddziaływania różnych czynników, takich jak dieta, tryb życia, jak również stosowanie używek. Nałogowe palenie papierosów, życie w stresie, czy spożywanie grillowanych potraw zwiększa ryzyko ich powstawania. Również długotrwałe przebywanie na słońcu, duża ilość alkoholu i krótki sen mogą wpłynąć na ich produkcję w organizmie. To z kolei skutkuje m.in. przyśpieszeniem procesu starzenia się organizmu lub zwiększonym ryzykiem nowotworów.
Nie wszystkie wolne rodniki są szkodliwe
Co ciekawe, wyróżniamy „dobre” i „złe” wolne rodniki. Stosunkowo nieszkodliwe są dla nas wolne rodniki, które powstają w organizmie w naturalny sposób, czyli np. podczas przebiegu reakcji metabolicznych. Z drugiej strony poważnym zagrożeniem są wolne rodniki, które powstają na skutek działania np. dostających się do organizmu substancji chemicznych o mutagennym działaniu. Powstawaniu „złych” wolnych rodników sprzyja także m.in. nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne, spożywanie alkoholu, palenie papierosów i spożywanie niektórych produktów spożywczych.
Antyoksydanty – w walce z wolnymi rodnikami
Antyoksydanty, czyli przeciwutleniacze to substancje chemiczne, które zmniejszają lub zapobiegają działaniu wolnych rodników. Jak sama nazwa wskazuje, zapobiegają one utlenianiu innych cząsteczek. Tym samym chronią nas przed rozwojem poważnych schorzeń.
Możemy dostarczyć je do organizmu np. w postaci witamin. Wysokim potencjałem antyoksydacyjnym cechują się witamina C, witamina A i witamina E. Warto wiedzieć, że najskuteczniej działają witaminy dostarczane do organizmu w naturalnej postaci, czyli wraz ze zdrową żywnością. Syntetyczne witaminy nie mają wysokiego potencjału antyoksydacyjnego, dlatego powinniśmy pamiętać o zdrowej diecie.
Do związków cechujących się wysokim potencjałem antyoksydacyjnym zaliczamy także flawonoidy, aminokwasy, polifenole, fitoestrogemy. Dla naszego zdrowia ważne są także związki o tzw. pośrednim działaniu antyoksydacyjnym, czym m.in. kwasy Omega-3.
Czytaj też:
Czy nadmiar antyoksydantów w diecie może zaszkodzić?